Przestój to przerwa w procesie pracy, do której doszło wskutek nieprzewidzianych, niezaplanowanych zdarzeń. Czy pracownik ma prawo do wynagrodzenia za czas przestoju? Czy pracodawca może skierować go do innej pracy?
- Co to jest przestój
- Prawo do wynagrodzenia za przestój
- Wynagrodzenie w razie przestoju niezawinionego przez pracownika
- W jaki sposób obliczyć wynagrodzenie za czas przestoju
- Powierzenie pracownikowi innej pracy na czas przestoju
- Wynagrodzenie za czas przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi
Co to jest przestój
Pojęcie przestoju nie zostało zdefiniowane w Kodeksie pracy.
Przyjmuje się, że przestój to czas, w którym pracownik pozostaje w gotowości do świadczenia pracy, ale z przyczyn obiektywnych nie może wykonywać pracy umówionej. Jest to nieplanowana przerwa w procesie pracy, której przyczynami mogą być zakłócenia techniczne, organizacyjne, warunki atmosferyczne lub inne.
Prawo do wynagrodzenia za przestój
Prawo pracownika do wynagrodzenia za przestój zależy od tego, po czyjej stronie będą leżały przyczyny przerwy w wykonywaniu pracy.
Wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za czas niezawinionego przez niego przestoju.
Jeżeli przestój nastąpił z winy pracownika, wówczas wynagrodzenie nie przysługuje.
Wynagrodzenie w razie przestoju niezawinionego przez pracownika
Jeżeli przestój nastąpił z przyczyn nieleżących po stronie pracownika, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości:
- osobistego zaszeregowania, które określone może być stawką godzinową lub miesięczną, lub
- 60% wynagrodzenia, gdy pracownik wynagradzany jest według innych zasad (np. wynagrodzenie akordowe, prowizyjne itp.).
Zasady wynagradzania pracowników w czasie przestoju mogą być określone w sposób korzystniejszy dla pracowników w postanowieniach układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania czy umów o pracę. Wówczas przy obliczaniu należnego pracownikowi wynagrodzenia stosuje się przepisy korzystniejsze.
Bez względu na przyjęty sposób wynagradzania pracownik nie może otrzymać wynagrodzenia niższego niż minimalne. Przypomnijmy, że do 31 grudnia 2023 r. wynosi ono 3600 zł. W 2024 r. wynagrodzenie minimalne w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca będzie wynosiło 4242 zł, a od 1 lipca do 31 grudnia – 4300 zł.
W jaki sposób obliczyć wynagrodzenie za czas przestoju
Wynagrodzenie za czas przestoju pracownika, któremu przysługuje wynagrodzenie w wysokości osobistego zaszeregowania, ustala się w następujący sposób. Wynagrodzenie należy podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Następnie uzyskaną stawkę trzeba pomnożyć przez liczbę godzin, za które jest należne wynagrodzenie przestojowe.
Pracownik jest zatrudniony na cały etat i pracuje od poniedziałku do piątku. Jego wynagrodzenie zasadnicze wynosi 5000 zł. W grudniu pracownik nie wykonywał pracy przez 10 godzin z powodu awarii obrabiarki.
Wynagrodzenie za grudzień należy obliczyć w następujący sposób:
Krok 1. Ustalamy stawkę za 1 godzinę pracy:
5000 zł : 152 godziny (nominalny czas pracy dla pełnego etatu w grudniu 2023 r.) = 32,89 zł.
Krok 2. Wyliczamy wynagrodzenie za przestój:
32,89 zł × 10 godz. przestoju = 328,90 zł brutto.
Oprócz wynagrodzenia za przestój pracownik powinien za grudzień otrzymać wynagrodzenie za faktycznie wykonaną pracę.
W przypadku pracownika wynagradzanego według stawki godzinowej, jego wynagrodzenie za przestój ustala się mnożąc stawkę za godzinę pracy przez liczbę godzin przestoju.
Pracownik jest wynagradzany stawką godzinową w wysokości 30 zł brutto. W celu ustalenia wynagrodzenia za 13 godzin przestoju spowodowanego problemami z dostawą materiałów do produkcji należy pomnożyć jego stawkę godzinową przez liczbę godzin przestoju:
30 zł × 13 godz. przestoju = 390 zł brutto.
Jeszcze inaczej oblicza się wynagrodzenie za przestój, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zmienne bez wyodrębnionej stawki miesięcznej i godzinowej (np. wynagrodzenie prowizyjne lub akordowe). Najpierw należy ustalić podstawę wyliczeń według zasad określonych przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Następnie oblicza się 60% tej podstawy i kwotę tę należy podzielić przez liczbę godzin przepracowanych w okresie, z którego podstawa została przyjęta. Na koniec wyliczoną stawkę trzeba pomnożyć przez liczbę godzin, za które jest należne wynagrodzenie przestojowe.
Powierzenie pracownikowi innej pracy na czas przestoju
Pracodawca może na czas przestoju powierzyć pracownikowi inną odpowiednią pracę. Praca ta powinna być odpowiednia, a więc musi wymagać identycznych lub podobnych kwalifikacji i musi być możliwa do wykonywania przez pracownika ze względu na jego stan zdrowia.
Obowiązkiem pracownika jest wykonywanie powierzonej mu innej pracy. Jeżeli pracownik odmówi wykonywania tej pracy bez ważnej przyczyny, to straci prawo do wynagrodzenia za czas przestoju.
Za wykonywanie w czasie przestoju powierzonej mu innej pracy, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, które jest za nią przewidziane w regulacjach płacowych pracodawcy. Wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania pracownika lub 60% wynagrodzenia w przypadku pracownika wynagradzanego według innych zasad.
Jeżeli przestój nastąpił z winy pracownika, przysługuje wyłącznie wynagrodzenie przewidziane za wykonaną pracę.
Wynagrodzenie za czas przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi
W razie przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi, pracownikowi, który wykonuje pracę uzależnioną od tych warunków, wynagrodzenie będzie przysługiwało tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy (np. układy zbiorowe pracy lub regulaminy wynagradzania) będą przewidywały wynagrodzenie.
Pracownikowi na czas przestoju można powierzyć wykonywanie pracy innego rodzaju. Wówczas należy wypłacić mu takie wynagrodzenie, które przysługuje za wykonaną pracę, chyba że przepisy prawa pracy przewidują stosowanie innych zasad.
Podstawa prawna:
- art. 81 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)