Przepisy Kodeksu pracy zawierają postanowienia nakładające na pracodawcę określone obowiązki wobec członków istniejącej organizacji związkowej. Zgodnie z art. 232 K.p. jeżeli przepisy prawa pracy przewidują współdziałanie pracodawcy z zakładową organizacją związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, pracodawca ma obowiązek współdziałać w takich sprawach z zakładową organizacją związkową reprezentującą pracownika z tytułu jego członkostwa w związku zawodowym albo wyrażenia zgody na obronę praw pracownika nie zrzeszonego w związku - zgodnie z ustawą o związkach zawodowych.
Istotnym jest to, iż w sytuacji pracownika – członka związku zawodowego jego reprezentacja przez związek powstaje z mocy prawa. Jeżeli natomiast mamy do czynienia z pracownikiem niezrzeszonym to związek zawodowy na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych może wyrazić zgodę na obronę takiej osoby w indywidualnych sprawach z zakresu prawa pracy. Decyzja w tej sprawie jest suwerenna i niezależna od innych podmiotów.
Co więcej w świetle art. 30 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych w zakładzie pracy, w którym działa więcej niż jedna organizacja związkowa, każda z nich broni praw i reprezentuje interesy swych członków. Ponadto obowiązki pracodawcy występują jedynie w stosunku do organizacji związkowej, która posiada uprawnienia takiej organizacji w rozumieniu art. 251ustawy o związkach zawodowych tj. zrzeszającej co najmniej 10 pracowników.
Redakcja poleca: Kodeks pracy 2016 z komentarzem + poradnik w prezencie
Obok obowiązku pracodawcy konsultacji wypowiedzenia umowy o pracę na podstawie art. 38 K.p., Kodeks pracy wyróżnia obowiązek wystąpienie pracodawcy do organizacji związkowej celem umożliwienia wyrażenia opinii w trybie art. 52 § 3 K.p. i art. 53 § 4 K.p.
Pomimo literalnego brzmienia przepisu art. 232 K.p. obowiązek konsultacyjny istnieje także wobec międzyzakładowej organizacji związkowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2002 r., sygn. akt: I PK 148/02).
Przyczyny wypowiedzenia umowy
W świetle art. 52. § 3 K.p. pracodawca podejmuje decyzję w sprawie rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z powodów:
1) ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
2) popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
3) zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku,
- po zasięgnięciu opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, którą zawiadamia o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie umowy. W razie zastrzeżeń co do zasadności rozwiązania umowy zakładowa organizacja związkowa wyraża swoją opinię niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni.
Natomiast ten sam tryb na podstawie art. 53 § 4 K.p. stosuje się w przypadku rozwiązania przez pracodawcę umowy o prace z powodu niezdolności do pracy trwającej przez określony okres na podstawie art. 53 § 1 K.p.
Zadaj pytanie na FORUM!
Tryb, o którym mowa powyżej ma charakter jedynie opiniodawczy, co oznacza, iż pracodawca ma obowiązek wystąpić do organizacji związkowej z zawiadomieniem o zamiarze rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Jednakże nie wiąże go treść opinii związku zawodowego. Ponadto organizacja działająca u danego pracodawcy nie musi w ogóle wyrażać swojego stanowiska.
Literalne brzmienie wskazywanych przepisów nie przewiduje formy pisemnej zarówno dla zawiadomienia organizacji związkowej o przyczynie decyzji rozwiązania umowy o prace przez pracodawcę a także do wyrażenia opinii przez związek zawodowy. Jednakże uznać należy, iż dla celów dowodowych obie czynności powinny być dokonane w formie pisemnej. Brak tej formy jednak nie może być uznany za naruszający tryb określony w tych przepisach i nie daje podstawy do stwierdzenia, iż jej niezachowanie narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę bez wypowiedzenia (teza XIII uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1978 r., sygn. akt: V PZP 6/77).
Ponadto zawiadomienie przez pracodawcę organizacji związkowej jest obowiązkowe a zarazem uprzednie. W konsekwencji działanie pracodawcy polegające na jednoczesnym rozwiązaniu umowy o pracę i zwróceniu się do organizacji związkowej reprezentującej pracownika w celu wydania opinii nie jest prawidłowe (teza I uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1978 r., sygn. akt: V PZP 6/77).
Przyczyna wskazana związkowi zawodowemu musi być rzeczywista. Ponadto z uwagi na to, iż rozwiązanie umowy o prace bez wypowiedzenia jest nadzwyczajnym sposobem zakończenia stosunku pracy i podlega ścisłej wykładni, pracodawca musi poinformować organizację związkową co do wszystkich faktów leżących u podstaw zamiaru pracodawcy. Późniejsze wskazywanie innych przyczyn w dalszym toku postępowania jest traktowane jako obejście przepisów o rozwiązywaniu umów bez wypowiedzenia (teza XIV uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1978 r., sygn. akt: V PZP 6/77).
Przyczyna nie może ograniczać się do powtórzenia wyrażeń ustawowych (np. przyczyną rozwiązania umowy o pracę jest naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych wynikających z przepisów Kodeksu pracy) - podobnie teza III uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1978 r., sygn. akt: V PZP 6/77. Tryb zostanie zachowany jeżeli przyczyny na późniejszym etapie, np. postępowania sądowego okażą się nieuzasadnione.
Organem kompetentnym do wyrażenia opinii jest zarząd zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej. Natomiast nie spełnia wymogu konsultacji jedynie zawiadomienie przewodniczącego związku zawodowego (podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2001 r., sygn. akt: I PKN 386/00). Opinia organizacji związkowej może wskazywać na okoliczności osobiste pracownika, w związku z którymi nie powinien być zwolniony.
Termin zawiadomienia związku zawodowego
Termin 3 dni na zgłoszenie opinii przez związek zawodowy należy liczyć od dnia zawiadomienia dokonanego przez pracodawcę (art. 111 § 2 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 k.p.) i kończy się z upływem trzeciego dnia od tej daty. Co więcej pracodawca powinien oczekiwać na stanowisko organizacji związkowej przez okres obejmujący także czas niezbędny dla ewentualnego wysłania opinii związku (podobnie teza IX uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1978 r., sygn. akt: V PZP 6/77, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 grudnia 1985 r., sygn. akt: I PRN 105/85).
Obowiązek konsultacji istnieje jedynie w stosunku do członków związku lub pracowników niezrzeszonych, co do których związek wyraził zgodę na obronę ich praw (podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2001 r., sygn. akt: I PKN 624/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2003 r., sygn. akt: I PK 99/02).
Jeżeli pracodawca po dokonaniu zawiadomienia zmienia tryb rozwiązania stosunku pracy powinien ponownie przeprowadzić konsultację w trybie przepisów regulujących określony sposób zakończenia stosunku pracy.
Tryb wynikający z przepisów art. 52 i 53 K.p. będzie zachowany jeżeli pracodawca dokona rozwiązania umowy o pracę, po upływie terminu 3 dniowego niezależenie od tego jakie stanowisko wyraziła organizacja związkowa, łącznie z bezczynnością, a także jeśli organizacja związkowa doręczy swoją opinię pracodawcy wcześniej a czynność pracodawcy zmierzająca do rozwiązania stosunku pracy zostanie dokonana później.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.
Dołącz do nas na Facebooku!