Jakie są urlopy po urodzeniu dziecka? Ile trwają i ile są płatne? Jakie dodatkowe uprawnienia przysługują rodzicom w pracy?
- Jakie są urlopy po urodzeniu dziecka?
- 1. Urlop macierzyński
- 2. Urlop rodzicielski
- 3. Urlop ojcowski
- 4. Urlop wychowawczy
- 5. Urlop okolicznościowy
- Inne uprawnienia rodzicielskie po narodzinach dziecka
Jakie są urlopy po urodzeniu dziecka?
Przepisy prawa pracy przyznają rodzicom kilka urlopów:
- Urlop macierzyński
- Urlop rodzicielski
- Urlop ojcowski
- Urlop wychowawczy
- Urlop okolicznościowy
1. Urlop macierzyński
Urlop macierzyński (art. 180 Kodeksu pracy) to podstawowy urlop przysługujący matce od dnia porodu. Można również wnioskować o wcześniejsze rozpoczęcie urlopu macierzyńskiego – na maksymalnie 6 tygodni przed porodem. Co do zasady urlop macierzyński trwa 20 tygodni. Długość urlopu będzie jednak dłuższa w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie:
• 31 tygodni – 2 dzieci;
• 33 tygodnie – 3 dzieci;
• 35 tygodni – 4 dzieci;
• 37 tygodni – 5 i więcej dzieci.
Kodeks pracy pozwala na wykorzystanie części urlopu ojcu dziecka. Wówczas zwykło się mówić o urlopie tacierzyńskim.
Za czas urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku – przy stałej pensji będzie to de facto pełna kwota wynagrodzenia.
Więcej na temat urlopu macierzyńskiego: Urlop macierzyński 2024
2. Urlop rodzicielski
Kolejnym urlopem wykorzystywanym zwykle bezpośrednio po urlopie macierzyńskim jest urlop rodzicielski (art. 1821a Kodeksu pracy). Wynosi 41 tygodni, gdy rodzi się jedno dziecko lub 43 tygodnie, gdy mamy do czynienia z porodem mnogim. 9 tygodni z pełnej puli dni urlopu rodzicielskiego przysługuje drugiemu z rodziców. Jedna osoba nie skorzysta więc z 41 tygodni, lecz maksymalnie z 32 tygodni.
Za czas tego urlopu przysługuje zasiłek w wymiarze 70% podstawy wymiaru. O urlop rodzicielski w maksymalnym 32-tygodniowym wymiarze można wnioskować już do 21 dni po porodzie. Wówczas zapewnia się uśrednioną wypłatę zasiłku macierzyńskiego (81,5% podstawy wymiaru zasiłku) przez cały czas trwania tych dwóch urlopów.
Urlop macierzyński (20 tygodni) wraz z urlopem rodzicielskim (32 tygodnie) dają łącznie 52 tygodnie, co równa się 364 dniom. Stąd nazwa roczny urlop macierzyński. Na urlopie mogą przebywać jednocześnie matka i ojciec dziecka.
Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo albo w częściach (maksymalnie 5) do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Można go łączyć również z pracą.
3. Urlop ojcowski
Urlop ojcowski (art. 1823 Kodeksu pracy), jak sama nazwa wskazuje, przysługuje wyłącznie ojcu dziecka. To dwa tygodnie (14 dni kalendarzowych), które należy wykorzystać do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Można wykorzystać go jednorazowo albo dwa razy po 1 tygodniu.
Za czas urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński. Płatny jest 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Więcej przeczytasz w artykule: Urlop ojcowski 2024
4. Urlop wychowawczy
Urlop wychowawczy to urlop bezpłatny. Podstawą prawną tego urlopu jest art. 186 §1 Kodeksu pracy. Może z niego skorzystać pracownik zatrudniony przez co najmniej 6 miesięcy. Maksymalny jego wymiar to 36 miesięcy, przy czym 1 miesiąc może wykorzystać tylko drugi z rodziców. Jedna osoba najwięcej skorzysta z 35 miesięcy. Urlop wychowawczy można podzielić na 5 części. Z tego uprawnienia można korzystać do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
Przepisy prawa pracy dopuszczają pracę podczas urlopu wychowawczego, ale musi być to praca umożliwiająca osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem.
Więcej informacji w artykule: Urlop wychowawczy 2024
5. Urlop okolicznościowy
W związku z urodzeniem dziecka ojciec dziecka może wziąć 2 dni urlopu okolicznościowego. Można je wykorzystać np. na dzień porodu czy załatwiania formalności w urzędzie. Matka dziecka faktycznie korzysta wówczas z urlopu macierzyńskiego. Podstawa prawna urlopu okolicznościowego to § 15 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy z dnia 15 maja 1996 r.
Więcej informacji w artykule: Urodzenie dziecka - 2 dni urlopu okolicznościowego tylko dla ojca
Inne uprawnienia rodzicielskie po narodzinach dziecka
Kolejne uprawnienia rodzicielskie, z których mogą korzystać pracownicy i o których warto wspomnieć w tym artykule są:
- 2 dni opieki na dziecko zdrowe w roku kalendarzowym
- praca zdalna dla rodziców dzieci do 4 lat i do 8 lat
Pracujący rodzice dzieci powinni również wiedzieć, że w razie choroby dziecka przysługuje im zwolnienie lekarskie na dziecko. Więcej na ten temat w artykule: Zwolnienie lekarskie na dziecko - ile dni?
Zobacz również: Okres ochronny po macierzyńskim
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465)
Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2023 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2023 r. poz. 937)
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 1732, ze zm.).
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy z dnia 15 maja 1996 r. (Dz.U. z 2014, poz. 1632)