Szczepienia w zakładach pracy – zasady
Zgodnie z zapowiedziami rządu jeszcze w tym miesiącu ruszyć mają grupowe szczepienia w zakładach pracy. W dniu wczorajszym tj. 4 maja od godziny 9.00 ruszyły pierwsze rejestracje za pośrednictwem strony https://www.gov.pl/web/rcb/szczepieniawpracy.
Na chwilę obecną jedyną i nieformalną podstawę szczepień stanowią wytyczne opublikowane z końcem kwietnia na stronach rządowych. Mają one jednak postać założeń – nie stanowią natomiast podstawy prawnej dla prawidłowego wdrożenia programu szczepień wśród pracodawców. Tym samym nie rozwiewają podstawowych wątpliwości pracodawców chcących jak najszybciej własnymi siłami zaszczepić personel.
Co można więc ustalić na podstawie aktualnych wiadomości podawanych przez resort rozwoju pracy i technologii?
Szczepienia grupowe - kto może organizować?
Czy tylko pracodawcy mogą organizować grupowe szczepienia?
Wytyczne podane na stronach rządowych są dość niespójne i wprowadzają niejasność, jakie podmioty będą mogły rejestrować się jako organizatorzy szczepień. Można bowiem znaleźć informacje, że program skierowany jest do:
- pojedynczych pracodawców;
- grupy pracodawców;
- samorządów zawodowych (np. radcowskiego, budowlanego, aptekarskiego, weterynaryjnego, notarialnego);
- stowarzyszeń branżowych (stowarzyszenia pracodawców określonych branż, izby handlowe lub gospodarcze);
- szkół wyższych, jeśli chodzi o ich pracowników i studentów.
Nie wiadomo jednak, czy podmioty inne niż pracodawcy mogą same zgłosić chęć organizacji szczepień, czy też muszą zrobić to za pośrednictwem zakładów pracy, co sugerują inne wpisy na portalu rządowym, wskazujące, iż jedynie zakład pracy może dokonać rejestracji.
Z pewnością kwestia ta powinna zostać jasno uregulowana przepisami zapowiadanego przez resort rozporządzenia, którego na dzień 4 maja 2021 r. nadal brak, a które powinno być podstawą mającego ruszyć 4 maja portalu rejestracyjnego.
Szczepienia w pracy - dla kogo?
Kogo oprócz pracownika może zaszczepić pracodawca?
Możliwość zaszczepienia ma dotyczyć zainteresowanych pracowników, bez względu na wiek i narodowość, oraz dorosłych członków ich rodzin.
W tym zakresie również nie jest jasne, kogo należy uważać za członka rodziny uprawnionego do dołączenia się do szczepień. Krajowe przepisy nie definiują tego pojęcia. Nie wiadomo więc, czy należy rozumieć po nim tylko osoby spokrewnione ani do jakiego stopnia i linii należy liczyć członków rodziny mogących zgłosić się do programu. Kwestią wymagającą doprecyzowania jest również to, czy zaszczepić będą mogły się osoby pozostające w związkach niesformalizowanych, a pozostające we wspólnym pożyciu lub małżonkowie rozwiedzeni.
Wreszcie, nie jest jasne czy członkowie rodziny będą mogli zaszczepić się jedynie, gdy chęć taką zgłosi sam pracownik (członek samorządu, stowarzyszenia, student), czy też niezależnie od niego.
Zgłoszenie do szczepień w zakładzie pracy
Jakie informacje należy podać w formularzu zgłoszeniowym?
Pracodawca zgłaszający chętnych do zaszczepienia za pośrednictwem strony internetowej Rządowego Centrum Bezpieczeństwa powinien podać:
- dane kontaktowe wyłonionego u siebie koordynatora programu,
- zadeklarowaną liczbę chętnych (co najmniej 300 osób),
- nazwę podmiotu leczniczego, z którym nawiązał współpracę;
- liczbę punktów szczepień, z którymi chciałby nawiązać współpracę.
Dzień wolny od pracy na szczepienie
Czy pracownikowi należy zapewnić na dzień szczepienia zwolnienie od pracy z prawem do wynagrodzenia?
Przepisy Kodeksu Pracy i rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy[1] wskazują jedynie, że pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas niezbędny do przeprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych przewidzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych.
Szczepienia przeciwko COVID-19 nie są obecnie szczepieniami obowiązkowymi. Tym samym pracodawca nie ma obowiązku zwolnienia pracownika z pracy w celu zaszczepienia. Jednocześnie pracodawca może samodzielnie zdecydować o zwolnieniu pracownika w dniu szczepienia bez obowiązku odpracowania tego dnia i z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, jeżeli jego termin został wyznaczony na godziny pracy. Działanie takie jest w szczególności uzasadnione i oczekiwane, jeśli to pracodawca będzie podmiotem organizującym program szczepień, w których uczestniczy jego personel.
Potwierdzają to również wytyczne rządowe, zgodnie z którymi decyzja o zwolnieniu pracownika od pracy w związku z poddaniem się szczepieniu zależy od woli pracodawcy.
Jeśli jednak pracodawca nie wyrazi zgody na odpłatne zwolnienie z pracy, pracownik może wnioskować o udzielenie mu w terminie szczepienia urlopu lub zwolnienia w celu załatwienia sprawy osobistej.
Polecamy: Seria poradników z prawa pracy
Dane osobowe a szczepienia u pracodawcy
Czy pracodawca może przetwarzać dane osobowe osób zgłoszonych do szczepień?
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, w formularzu zgłoszeniowym, pracodawca podawać ma jedynie liczbę zgłaszanych osób – nie mniejszą niż 300. Z uwagi na brak stosownego rozporządzenia, nie wiadomo, jak ma wyglądać procedura zgłaszania chętnych oraz pozyskania ich danych przez podmiot medyczny wykonujący szczepienia. Przypuszczać jedynie można, że będą one przekazywane przez same osoby zgłaszające się na szczepienie bezpośrednio pracownikom placówki.
Istotne jednak wydaje się uregulowanie kwestii, czy pracodawca będzie mógł pozyskać dane na temat osób zaszczepionych. W razie braku takiego przepisu, podążając na aktualnym stanowiskiem Prezesa UODO w tym zakresie, będzie mógł uzyskać do nic dostęp tylko, jeśli nastąpi to z inicjatywy samego pracownika, co w warunkach, w których szczepienie organizowane jest przez pracodawcę może być trudne.
Wytyczne rządowe wskazują jedynie lakonicznie, że pracodawca odpowiada za zebranie listy zatrudnionych pracowników chętnych do szczepienia oraz oświadczeń o zgodzie na przetwarzanie danych osobowych.
Niepożądane odczyny poszczepienne a odpowiedzialność pracodawcy
Czy pracodawca odpowiada za ewentualne NOP?
Kwestia odpowiedzialności za niepożądane odczyny poszczepienne od miesięcy toczy się na forum publicznym. Z punktu widzenia pracodawcy istotnym jest, że nie jest on podmiotem wprowadzającym szczepionkę na rynek, a jedynie technicznym i logistycznym organizatorem programu.
Zgodnie z rządowymi założeniami, zapewnienie bezpieczeństwa i sprawności wykonywanych szczepień, przeprowadzenie kwalifikacji do szczepienia oraz wykonanie szczepień, zapewnienie odpowiedniego wyposażenia oraz organizację zespołów szczepiących leżą w gestii podmiotu wykonującego szczepienia, z którym współpracę prowadzi pracodawca.
Koszt szczepień w pracy
Kto finansuje szczepienie?
Według informacji podawanych w rządowych założeniach, stawka rozliczeniowa placówki medycznej wykonującej szczepienia z NFZ wynosi 61,24 zł za każde jedno wykonane szczepienie. W kosztach tych nie ma partycypować pracodawca.
Jak wskazuje się, ewentualne dodatkowe koszty organizacyjne szczepień - jeżeli okażą się koniecznie (np. wynajem pomieszczeń z przeznaczeniem na punkty szczepień lub inne koszty organizacyjne) pokryte powinny zostać przez pracodawcę.
Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów, istnieje możliwość zakwalifikowania wydatków na szczepienia przeciwko Covid-19 do kosztów podatkowych, jako wydatków wynikających z obowiązków w zakresie BHP, wytycznych lub zaleceń organów (instytucji) kompetentnych w obszarze bezpieczeństwa sanitarnego, albo własnej decyzji i racjonalnego przeciwdziałania zagrożeniu epidemicznemu, to takie wydatki stanowią koszt uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy CIT i art. 22 ust. 1 ustawy PIT.
Weryfikacja rejestracji na szczepienia
Czy ktoś będzie weryfikował prawidłowość rejestracji?
Rządowe wytyczne milczą na temat tego, czy przewidziana jest kontrola prawidłowości organizowania programu szczepień przez pracodawców. W szczególności nie wiadomo, czy weryfikacji podlegać będzie, czy na liście zarejestrowanych osób znajdują się tylko uprawnieni. Niewątpliwie podstawą do takiego działania musiałby stać się akt powszechnie obowiązującego prawa, a takiego do tej pory brak. Wątpliwości budzi również, czy jeśli powstanie po uruchomieniu programu szczepień pracowniczych, będzie mógł być podstawą wyciągania konsekwencji wobec akcji już przeprowadzonych, mając na uwadze zakaz działania prawa wstecz.
Jak widać kwestia szczepień pracowniczych wymaga znacznego doregulowania. Jakkolwiek rejestracja do programu ruszyć ma zaraz po majówce, nadal nie wiadomo kiedy dokładnie ruszą pierwsze szczepienia w zakładach pracy ani jak w praktyce ma wyglądać cała procedura i jej koordynacja.
[1] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy z dnia 15 maja 1996 r. (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1632).