Wypłata wynagrodzenia za pracę po ustaniu zatrudnienia
Rozwiązanie stosunku pracy pomiędzy pracodawcą i pracownikiem rodzi pewne obowiązki po stronie pracodawcy. Należy do nich między innymi obowiązek wypłaty wynagrodzenia za pracę oraz inne należne świadczenia, a także obowiązek zgłoszenia zakończenia zatrudnienia odpowiednim organom.
Pracodawca zobowiązany jest wypłacić pracownikowi ostatnie wynagrodzenie za pracę w dniu, w którym ustaje stosunek pracy. W momencie zakończenia zatrudnienia przestaje zasadniczo obowiązywać określony w przepisach wewnętrznych termin wypłaty wynagrodzenia. Ostatni dzień pracy jest jednocześnie dniem wymagalności większości roszczeń finansowych wynikających ze stosunku pracy.
Oprócz wynagrodzenia za ostatni przepracowany miesiąc pracownikowi mogą przysługiwać także inne świadczenia pieniężne, między innymi takie jak: ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop, odprawa z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników czy też odprawa pośmiertna.
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop
W przypadku niewykorzystania przez pracownika przysługującego mu urlopu wypoczynkowego w całości lub w części z powodu rozwiązaniu umowy lub w inny sposób wygaśnięcia stosunku pracy, pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Nie jest on wypłacany tylko wówczas, gdy strony postanowiły o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej pomiędzy tymi samymi stronami bezpośrednio po wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę. Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy pracodawca jest obowiązany wypłacić bezwzględnie w dniu zakończenia zatrudnienia.
Odprawa z tytułu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracowników
Prawo do tego rodzaju odprawy przysługuje pracownikowi w związku z rozwiązaniem z nim stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika na podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Przepisy tej ustawy stosuje się do pracodawcy zatrudniającego co najmniej 20 pracowników w zakładzie pracy. Wysokość przysługującej pracownikowi odprawy zależy od długości okresu zatrudnienia u danego pracodawcy oraz od wysokości otrzymywanego wynagrodzenia. I tak odprawa pieniężna przysługuje w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia – przy zatrudnieniu poniżej 2 lat;
- dwumiesięcznego wynagrodzenia – przy zatrudnieniu od 2-8 lat;
- trzymiesięcznego wynagrodzenia – przy zatrudnieniu powyżej 8 lat.
Odprawa rentowa i emerytalna
Pracodawca ma obowiązek wypłaty odprawy pieniężnej pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę.
Odprawa pośmiertna
Z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa. Prawa majątkowe z tego stosunku przechodzą po jego śmierci w równych częściach na małżonka i inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość odprawy pośmiertnej zależna jest od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
- jednomiesięczne wynagrodzenie przy zatrudnieniu pracownika poniżej 10 lat;
- trzymiesięczne wynagrodzenie przy zatrudnieniu co najmniej 10 lat;
- sześciomiesięczne wynagrodzenie przy zatrudnieniu co najmniej 15 lat.
Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy określonej kwoty.
Odszkodowanie - śmierć pracodawcy
Pracownikowi, którego umowa wygasła z powodu śmierci pracodawcy, przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Odszkodowanie a skrócenie okresu wypowiedzenia
Skrócenie okresu wypowiedzenia przez pracodawcę może dotyczyć sytuacji wyjątkowej, która zaistnieje w jego przedsiębiorstwie, tj., może nastąpić z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z innych przyczyn niedotyczących pracowników. Skrócenie okresu wypowiedzenia przez pracodawcę może dotyczyć umowy o pracę na czas nieokreślony lub umowy zawartej na czas określony. Skrócenie to dotyczy trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Skrócony okres nie może być krótszy od jednego miesiąca.
Odszkodowanie a nieuzasadnione lub niezgodne z prawem rozwiązanie lub wypowiedzenie umowy o pracę
Pracownikowi, z którym pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas wypowiedzenia. Jeżeli pracodawca bez wypowiedzenia rozwiązał umowę o pracę zawartą na czas określony, pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego miała trwać ta umowa, ale nie więcej jednak niż okres wypowiedzenia. Jeśli chodzi o wadliwe wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres od dwóch tygodni do trzech miesięcy, nie niżej jednak niż wynagrodzenie za okres wypowiedzenia. Z kolei odszkodowanie z tytułu wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do upływu którego umowa miała trwać, ale nie więcej jednak niż za 3 miesiące.
Niewłaściwe świadectwo pracy - odszkodowanie dla pracownika
Pracownik, który poniósł szkodę wskutek niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy, może żądać jej naprawienia przez pracodawcę. Odszkodowanie należne pracownikowi z powyższego tytułu przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, jednak nie dłużej niż 6 tygodni.
Źródła:
Kodeks pracy, Dz.U. 1974 Nr 24, poz. 141, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320;
Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz.U. z 2021 r. poz. 291 t.j.;
Wybrane orzecznictwo: Sąd Najwyższy w wyroku z 29 marca 2001 r. (I PKN 336/00, OSNP z 2003 r. nr 1, poz. 14); uchwała SN z 20 kwietnia 1989 r., III PZP 6/89; wyrok SN z 6 maja 2003 r., I PK 257/02,