Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński finansuje w całości budżet państwa. Wysokość składek na te ubezpieczenia, wyrażona w procentach, jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych i wynosi:
- na ubezpieczenie emerytalne - 19,52% podstawy wymiaru,
- na ubezpieczenia rentowe - 6,00% podstawy wymiaru (wskazana stopa procentowa obowiązuje od 1.01.2008 r.), od 1.02.2012 – 8% (Dz.U. z 2011 r. Nr 291, poz. 1706).
Urlop wychowawczy a podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Wymiar składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych od 1 stycznia 2002 r. do 30 kwietnia 2004 r. stanowiła kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej. Natomiast za okres od 1 maja 2004 r. była to kwota odpowiadająca wysokości świadczenia pielęgnacyjnego, o którym mowa w art. 17 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. kwota 420 zł. Natomiast w okresie od 1 stycznia 2009r. do 31 grudnia 2011r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku kalendarzowym ustalona zgodnie z przepisami o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (art. 16 ustawy z dnia 6 grudnia 2008r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw – Dz.U.Nr 237, poz.1654)
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM
Kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2010 r. wynosiła 1317,00 zł (M.P. z 2009br. Nr 48, poz.709), w 2011 r. – 1386 zł (Dz.U. z 2010 r. Nr 194, poz. 1288), od 1.01.2012 r. – 1500 zł (Dz.U. z 2011 r. Nr 192, poz. 1141).
Od 1.01.2012 r. art. 18 ust. 5b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym stanowi kwota 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale , z zastrzeżeniem ust. 14, przy czym składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartale. Stosownie do art. 18 ust. 14 ustawy, ustalona w powyższy sposób podstawa wymiaru składek nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy.
Zasady finansowania składek na ubezpieczenia społeczne niani
Pod pojęciem przeciętnego wynagrodzenia, zgodnie z art. 18 ust. 5b ustawy, należy rozumieć wynagrodzenie ogłaszane w komunikatach Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, stanowiące podstawę do ustalania najwyższej podstawy wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.
Stosownie do art. 18 ust. 14 ustawy, ustalona sposób określony w ust. 5b podstawa wymiaru składek nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy poprzedzających urlop wychowawczy. Przy ustalaniu kwoty tego ograniczenia, kierując się regułą celowościową, należy przyjąć zasady analogiczne jak przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, określone w art. 36 i następnych ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512, z późn. zm.), z wyłączeniem zasad dotyczących pomniejszania podstawy wymiaru o kwoty składek w części finansowanej przez pracownika.
Tym samym, przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika, będące podstawą ustalenia podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, ustala się przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez ubezpieczonego przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte. Jeżeli ubezpieczony korzystał z prawa do urlopu wychowawczego przed upływem 12-miesięcznego okresu zatrudnienia u danego płatnika, przy ustalaniu podstawy wymiaru składek należy uwzględniać przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia uzyskane u danego płatnika. Jeżeli urlop wychowawczy rozpoczął się przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia, do ustalenia podstawy wymiaru składek należy przyjąć wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy. W pozostałym zakresie przy ustalaniu kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 18 ust. 14 ustawy, należy per analogiam stosować wyjaśnienia zawarte w Komentarzu do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w zakresie dotyczącym ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla osób będących pracownikami (www.zus.pl – Aktualności – Bieżące wyjaśnienia komórek merytorycznych Zakładu).
Dobrowolne ubezpieczenie emerytalno-rentowe
Wymiar składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłek macierzyński
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłek macierzyński stanowi kwota tego zasiłku (pełna kwota zasiłku przed potrąceniem zaliczki na podatek).
Osobie pobierającej wypłacono w styczniu 2010r. zasiłek macierzyński w wysokości 1800 zł, za okres od 15 do 31 stycznia 2010 r. Kwota tego zasiłku stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Osoba pobierała w styczniu 2010 r. zasiłek macierzyński w wysokości 2635,00 zł, za okres od 1 do 31 01 2010 r. Równocześnie w okresie 10-12 stycznia wykonywała umowę zlecenia. Kwota tego zasiłku stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinna być wykazana w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA lub w bloku III.B, IV.B... w polu 04.
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinny być wykazywane w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA w bloku III.B, IV.B w polu 11 (kwota składki na ubezpieczenie emerytalne finansowana przez płatnika) i w bloku III.B, IV.B... w polu 12 (kwota składki na ubezpieczenia rentowe finansowana przez płatnika).
Następnie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - sumowane z raportów ZUS RCA - powinny być wykazywane w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA w bloku IV pola 10, 11 oraz 12 (składki finansowane przez budżet państwa).
Przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych
Pamiętać należy, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest ograniczona i w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej (w 2010 r. jest to kwota 94 380 zł (M.P.z 2009r. Nr 80, poz. 997), w 2011 r. – 100 770 zł (MP z 2010 r. Nr 99, poz. 1173), w 2012 r. – 105 780 zł (MP z 2011 r. Nr 115, poz. 1160). Ograniczenie rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dotyczy wszystkich tytułów do ubezpieczeń w danym roku kalendarzowym, z których od podstawy wymiaru obliczane były składki na wymienione ubezpieczenia (w tym również pobierania zasiłku macierzyńskiego lub przebywania na urlopie wychowawczym).
Osoba pobiera zasiłek macierzyński od 15 października 2009 r. Górną roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osiągnęła w połowie czerwca 2009r. i począwszy od lipca pracodawca nie obliczał i nie wykazywał składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od przychodów ze stosunku pracy. Od 15 października 2009 r. osoba ta podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego mimo to, z uwagi na osiągnięcie górnej rocznej podstawy wymiaru składek, pracodawca nie wykazywał składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansowanych z budżetu państwa obliczanych od kwoty zasiłku macierzyńskiego do końca 2009 r., lecz sporządzał imienne raporty miesięczne ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx, "zerową" podstawą wymiaru i "zerowymi" składkami na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, z zaznaczeniem informacji o przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek w bloku IIIB w polu 02.
Składki na ubezpieczenia pracowników przebywających na urlopach wychowawczych
Osoba przebywa na urlopie wychowawczym od 5 maja 2009 r. Z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu (nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty ani innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych). Osoba ta w kwietniu 2009r. osiągnęła górną roczną kwotę podstawy wymiaru składek, zatem pracodawca nie obliczał składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od części przychodów ze stosunku pracy. W dokumentach sporządzanych za tę osobę z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym płatnik nie wykazywał składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (zaznaczając w raporcie imiennym ZUS RCA z kodem 12 11 xx informację o przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek w bloku IIIB w polu 02), natomiast obliczał składkę na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy wymiaru w kwocie świadczenia pielęgnacyjnego (do października 2009 r. od kwoty 420 zł, a od listopada 2009 r. – 520 zł), gdyż tu nie stosuje się ograniczenia rocznej podstawy wymiaru.