Za każdą godzinę pracy w porze nocnej pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia. Zamiast dodatku za każdą godzinę pracy nocnej, pracodawca może ustalić ryczałt za pracę w nocy.
Praca w nocy
Pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00. Obowiązującą w zakładzie porę nocną ustala pracodawca.
Pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną, jest pracującym w nocy.Na pisemny wniosek takiego pracownika pracodawca informuje właściwego okręgowego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy.
Ryczałt zamiast dodatku za pracę w nocy
Za każdą godzinę pracy w porze nocnej pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Zamiast obliczania dodatku za każdą godzinę pracy nocnej dopuszczalne jest ustalenie należności z tego tytułu w formie ryczałtu, czyli pewnej stałej miesięcznej kwoty. Jednak nie jest to rozwiązanie możliwe do zastosowania u każdego pracownika. Kodeks pracy ogranicza ryczałt jedynie do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy. Określenie "stale poza zakładem pracy" nie oznacza wykonywania pracy bez przerwy bądź wyłącznie w innym miejscu. Wystarczy, że są to powtarzające się, zaplanowane okresy pracy poza firmą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 2009 r., sygn. akt III PK 44/09). Nie chodzi o to, by pracownik w ogóle nie pojawiał się w zakładzie, ale by regularnie swoje kluczowe zadania pełnił poza nim.
Ryczałtu nie należy stosować u pracowników, którym tylko czasowo zlecono wykonywanie pracy poza zakładem pracy lub taką pracę świadczą sporadycznie.
Wysokość ryczałtu za pracę w nocy
Wysokość ryczałtu powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej. Przy czym wprowadzenie ryczałtu odbiegającego od dodatku nocnego należnego na ogólnych zasadach (np. ustalenie niższej liczby godzin nocnych niż faktycznie wypracowane) jest nieprawidłowe i nie pozbawia pracownika roszczenia o ewentualne wyrównanie tej należności.
Jeżeli jednak w danym miesiącu pracownik otrzyma ryczałt przewidujący większą liczbę godzin nocnych niż rzeczywiście przepracowane, pracodawca nie może pomniejszyć ustalonego ryczałtu.
Sposób obliczania ryczałtu za godziny nocne
W celu ustalenia kwoty przysługującego pracownikowi ryczałtu za pracę w godzinach nocnych, pracodawca powinien:
Krok 1. Ustalić liczbę godzin przepracowanych w porze nocnej w okresie np. 3 miesięcy poprzedzających wprowadzenie ryczałtu. Jeżeli liczba przepracowanych w nocy godzin znacznie różni się w poszczególnych miesiącach, można uwzględnić dłuższy okres - np. 12 miesięcy;
Krok 2. Ustalić średnią miesięczną liczbę godzin pracy w porze nocnej w okresie przyjętym do obliczeń i zaokrąglić ją do pełnych wartości;
Krok 3. Ustalić podstawę wymiaru ryczałtu. Pracodawca powinien uwzględnić minimalne wynagrodzenie za pracę. Podstawę należy aktualizować wraz ze zmieniającym się wynagrodzeniem minimalnym - w 2024 r. jest to 4242 zł od stycznia do czerwca i 4300 zł od lipca do grudnia;
Krok 4. Ustalić stawkę za godzinę pracy w nocy. W tym celu należy podzielić podstawę wymiaru ryczałtu przez średnią liczbę godzin roboczych w miesiącu. Następnie tak uzyskany wynik należy pomnożyć przez 20%;
Krok 5. Pomnożyć stawkę za godzinę pracy w nocy (krok 4) przez średnią liczbę godzin pracy w porze nocnej (krok 2).
Przy ustalaniu wymiaru ryczałtu za pracę w porze nocnej można zastosować korzystniejsze zasady w tym zakresie - np. uwzględnić stawkę wynagrodzenia zasadniczego pracownika zamiast wynagrodzenia minimalnego.
Podstawa prawna:
art. 1517, art. 1518 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)