Pracownikom przysługują przerwy w pracy gwarantowane przepisami Kodeksu pracy i innych ustaw. Niektóre z nich przysługują wszystkim pracownikom, ale są też przerwy należne tylko określonym grupom lub kategoriom pracowników. Jakie przerwy będą przysługiwać w 2024 roku?
- Prawo do przerwy zależy od dobowego wymiaru czasu pracy
- Przerwa w razie wykonywania pracy monotonnej, uciążliwej lub szkodliwej
- Przerwa dla pracownicy karmiącej dziecko piersią
- Przerwa podczas pracy z monitorem ekranowym
- Przerwa w pracy dla pracownika młodocianego
- Przerwa dla pracownika niepełnosprawnego
- Dodatkowa przerwa na lunch
Prawo do przerwy zależy od dobowego wymiaru czasu pracy
Każdy pracownik ma prawo do przerw w pracy, których ilość zależy od dobowego wymiaru czasu pracy.
Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika:
- wynosi co najmniej 6 godzin – pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut;
- jest dłuższy niż 9 godzin – pracownik ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut;
- jest dłuższy niż 16 godzin – pracownik ma prawo do kolejnej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut.
Przerwy w pracy są wliczane do czasu pracy i pracownikowi przysługuje za nie wynagrodzenie.
Przepisy nie określają, że pracownik pracujący w danej dobie powyżej 9 godzin musi wykorzystać drugą przerwę dopiero po upływie tych 9 godzin. Może on zatem skorzystać z pierwszej przerwy, np. po 3 godzinach pracy, a z drugiej np. po 7 godzinach pracy.
Pracownik nie może zrezygnować z należnych mu przerw w celu późniejszego przyjścia lub wcześniejszego wyjścia z pracy.
Przerwa w razie wykonywania pracy monotonnej, uciążliwej lub szkodliwej
Kodeks pracy nakazuje skrócenie czasu pracy poniżej 40 godzin tygodniowo i 8 godzin dziennie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia.
Skrócenie czasu pracy może polegać np. na ustanowieniu przerw wliczanych do czasu pracy. Jednak w przypadku pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie skrócenie czasu pracy polega na wprowadzeniu wliczanych do czasu pracy przerw w pracy.
Przerwa dla pracownicy karmiącej dziecko piersią
Pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy.
Jeżeli pracownica karmi piersią więcej niż jedno dziecko, wówczas przysługuje jej prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Na wniosek pracownicy przerwy na karmienie mogą być udzielane łącznie.
Przerwy te wliczane są do czasu pracy.
Pracownicy, której czas pracy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jedna przerwa na karmienie. W przypadku gdy pracownica zatrudniona jest krócej niż 4 godziny dziennie, przerwy na karmienie nie przysługują.
Należy zaznaczyć, że przepisy dotyczące przerwy na karmienie nie odnoszą się ani do kwestii w wieku dziecka, ani nie wymagają udowodnienia lub uprawdopodobnienia faktu karmienia dziecka piersią.
Przerwa podczas pracy z monitorem ekranowym
Przepisy prawa pracy nakazują zapewnić przerwy pracownikom wykonującym pracę przy obsłudze monitora ekranowego. Służą m.in. odciążeniu narządu wzroku i zmianie pozycji ciała pracownika. Przerwy przysługują po każdej godzinie pracy w wymiarze co najmniej 5-minut i są wliczane do czasu pracy.
Do dłuższej przerwy ma prawo pracownica w ciąży. Przed komputerem może spędzić jednorazowo 50 minut w ciągu każdej godziny. Później pracodawca powinien jej udzielić 10-minutowej przerwy. Przerwa ta jest wliczana do czasu pracy.
Przerwa w pracy dla pracownika młodocianego
Pracownik młodociany powinien skorzystać z 30-minutowej przerwy w przypadku, gdy dobowy wymiar czasu pracy wynosi powyżej 4,5 godziny.
Przerwa jest wliczana do czasu pracy.
Ponadto pracownicy młodociani mają prawo do 10-minutowych przerw po każdych 50 minutach pracy w mikroklimacie gorącym do wartości 26°C, wykonywanych do 3 godzin na dobę.
Przerwa dla pracownika niepełnosprawnego
Pracownik niepełnosprawny ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy.
Nie należy – nawet na wniosek pracownika - udzielać przerwy na początku lub pod koniec dnia roboczego, w celu realnego skrócenia czasu pracy.
Dodatkowa przerwa na lunch
Kodeks pracy umożliwia pracodawcy wprowadzenie jednej przerwy w pracy niewliczanej do czasu pracy. Przerwa jest przeznaczona na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych. Jej wymiar nie może przekraczać 60 minut.
Przerwę w pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
Podstawa prawna:
art. 134, art. 141, art. 145, art. 187, art. 202 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)
art. 17 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 100 ze zm.)
§ 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 1998 r. Nr 148 poz. 973 ze zm.)