Generalnie kobiety w okresie ciąży są chronione przez prawo pracy. Nie mogą pracować w godzinach nadliczbowych, nie mogą być delegowane, nie mogą pracować w nocy. Niemniej jednak są sytuacje, w których może dojść do zaniżenia wynagrodzenia dla pracownicy w ciąży. Pocieszające jest to, że przysługuje wówczas dodatek wyrównawczy.
- Zaniżone wynagrodzenie dla pracownicy w ciąży
- Wypowiedzenie pracownikowi dotychczasowych warunków pracy i płacy
- Komu można wręczyć wypowiedzenie zmieniające?
- Dodatek wyrównawczy dla kobiet w ciąży
Zaniżone wynagrodzenie dla pracownicy w ciąży
Istnieje w prawie pracy przepis, który daje pracodawcy możliwość obniżenia wynagrodzenia pracownikom, nawet tym, którzy znajdują się pod szczególną ochroną. Taką ochronę mają m.in. kobiety w ciąży, ale i im można pogorszyć warunki zatrudnienia, tj. warunki pracy i płacy. Fakt bycia w ciąży nie daje więc (jakby się wydawało) bezwzględnej ochrony.
Wypowiedzenie pracownikowi dotychczasowych warunków pracy i płacy
Dopuszczalność wypowiedzenia pracownikowi dotychczasowych warunków pracy i płacy reguluje ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 61, dalej jako: ustawa). Ustawa ma zastosowanie w sytuacji kiedy pracodawca chce rozwiązać umowy z pracownikami czy też wypowiedzieć im warunki pracy lub płacy. Jakie mogą być przyczyny tej sytuacji? Wszystkie, które nie dotyczą pracownika, a dotyczą pracodawcy. Mogą to być zmiany organizacyjne, technologiczne, restrukturyzacyjne, zmniejszenie zapotrzebowania na świadczenie danych usług, lockdown, kadrowe, problemy finansowe, likwidacje stanowisk pracy, likwidacja działu lub jednostki organizacyjnej zakładu. W prawie pracy wskazuje się, że przyczyny zostały określone tak szeroko, że w istocie każda zmiana w funkcjonowaniu zakładu pracy stanowiła przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy leżącą po stronie pracodawcy.
Przepisy ww. ustawy stosuje się jedynie w przypadku pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników. Jeśli pracodawca zatrudnia mniej, nie może korzystać z regulacji dot. zwolnień grupowych.
Komu można wręczyć wypowiedzenie zmieniające?
- W okresie objęcia szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy pracodawca może jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy pracownikowi:
któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego; - pracownicy w ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego;
- pracownikowi od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części oraz urlopu opiekuńczego - do dnia zakończenia tego urlopu;
- będącemu członkiem rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego;
- będącemu członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej;
- będącemu członkiem zakładowej organizacji związkowej, upoważnionemu do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy;
- będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej;
- będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółce europejskiej;
- będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółdzielni europejskiej;
- będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, członkiem zespołu przedstawicielskiego albo przedstawicielem pracowników w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów spółki powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek;
- będącemu społecznym inspektorem pracy;
- powołanemu do odbycia czynnej służby wojskowej, służby zastępczej, zasadniczej służby wojskowej albo przeszkolenia wojskowego;
- będącemu członkiem rady pracowników, przedstawicielem pracowników uprawnionym do uzyskiwania od pracodawcy informacji i prowadzenia z nim konsultacji.
Dodatek wyrównawczy dla kobiet w ciąży
Między innymi kobietom w ciąży w związku z wypowiedzeniem warunków pracy i płacy, które spowodowało obniżenie ich wynagrodzenia, przysługuje, do końca okresu, w którym korzystałyby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, dodatek wyrównawczy obliczony według zasad wynikających z Kodeksu pracy. Dodatek obliczany jest według zasad ustalonych przepisami wydanymi na podstawie art. 297 KP, a więc rozporządzenia MPiPS z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzeń w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania ekwiwalentów, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 927).
W przypadku rozwiązania umowy o pracę z pracownicą w ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, pracownikiem od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu ojcowskiego oraz urlopu opiekuńczego - do dnia zakończenia tego urlopu, z powodu odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy i rozwiązania umowy o pracę z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia, pracodawca udowodni, że przy wypowiadaniu dotychczasowych warunków pracy i płacy kierował się innymi powodami.
Jak wskazuje SN w uchwale z 20 marca 1992 r. (I PZP 18/92, OSNCP 1992, Nr 12, poz. 215) obliczenie dodatku ma charakter jednorazowej operacji matematycznej, w wyniku której obliczona zostanie różnica między wynagrodzeniem sprzed i po przeniesieniu na nowe stanowisko. Zatem dla wysokości dodatku istotna jest wyłącznie wysokość wynagrodzenia tuż przed przeniesieniem i wynagrodzenia na nowym stanowisku pracy tuż po przeniesieniu.
Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 61)