Pracodawca lub ZUS, który otrzymał tytuł wykonawczy, ma obowiązek dokonywania potrąceń ze świadczeń należnych pracownikowi z tytułu stosunku pracy. W pozostałych przypadkach możliwość potrąceń wymaga pisemnej zgody pracownika. W zależności od podstawy potrąceń, różne są zasady ich dokonywania.
Wynagrodzenie za czas choroby jest rodzajem wynagrodzenia pracownika. Dlatego do potrąceń z wynagrodzenia chorobowego stosuje się przepisy dotyczące potrąceń z wynagrodzenia za pracę, które reguluje Kodeks pracy. Za potrącenie z wynagrodzenia za pracę uważa się dopuszczalną albo nakazaną prawem czynność polegającą na zmniejszeniu do określonej wysokości wypłaty tego wynagrodzenia.
Natomiast potrącenia z zasiłków z ubezpieczenia chorobowego dokonuje ZUS albo pracodawca uprawniony do wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego należnych pracownikom i zleceniobiorcom. Odmiennie uregulowano również zasady potrąceń z zasiłków.
PYTANIA I ODPOWIEDZI
Otrzymaliśmy zawiadomienie od komornika o obowiązku przekazywania na wskazany przez niego rachunek i dokonywania potrąceń do kwoty 3671,90 zł łącznie z kosztami egzekucyjnymi. Pracownik od stycznia br. choruje. Dotychczas nie mieliśmy takich potrąceń. Jakie są zasady potrąceń z wynagrodzenia za czas choroby?
Wynagrodzenie za czas choroby jest w rzeczywistości wynagrodzeniem za pracę, do którego pracownik zachowuje prawo w okresie niezdolności do pracy z powodu choroby. Zatem z tego wynagrodzenia ewentualnych potrąceń dokonuje się na zasadach określonych dla wynagrodzenia za pracę.
Z wynagrodzenia chorobowego, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, potrąceniu podlegają następujące należności:
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
• kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy.
Potrąceń z wynagrodzenia chorobowego dokonuje się w określonej, wymienionej kolejności. Oznacza to, że w przypadku więcej niż jednego tytułu wykonawczego w pierwszej kolejności należy dokonać potrącenia należności, która została wymieniona wcześniej.
Przykład:
Pracownik, który jest obciążony tytułem wykonawczym na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, w styczniu br. został ukarany karą pieniężną przez pracodawcę. Pracownik od 5 stycznia br. jest na zwolnieniu lekarskim. W pierwszej kolejności pracodawca jest zobowiązany do potrącenia z wynagrodzenia chorobowego kwot z tytułu świadczeń alimentacyjnych, do których jest zobowiązany pracownik.
Dopiero w drugiej kolejności może potrącić należność z tytułu nałożonej na pracownika kary pieniężnej. Kary pieniężne potrąca się do wysokości jednej dziesiątej kwoty pozostałej po dokonaniu pozostałych potrąceń, z uwzględnieniem kwoty wolnej od potrąceń.
Dopiero w drugiej kolejności może potrącić należność z tytułu nałożonej na pracownika kary pieniężnej. Kary pieniężne potrąca się do wysokości jednej dziesiątej kwoty pozostałej po dokonaniu pozostałych potrąceń, z uwzględnieniem kwoty wolnej od potrąceń.
Powierzyliśmy pracownikowi w związku z wykonywanymi obowiązkami drogie urządzenie, które zostało mu skradzione. Było ono przez nas ubezpieczone na wypadek kradzieży. W wyniku postępowania prowadzonego przez firmę ubezpieczeniową okazało się, że pracownik nie zabezpieczył go we wszystkie środki ochrony. Wyszedł na chwilę do sklepu i na ten czas nie włączył dodatkowego alarmu urządzenia. Firma ubezpieczeniowa wygrała proces przed sądem, a my postanowiliśmy dochodzić części rekompensaty od pracownika. W wyniku postępowania sądowego uzyskaliśmy tytuł wykonawczy. Jak wyglądają w takim przypadku limity potrąceń z wynagrodzenia chorobowego pracownika?
Potrącenia z wynagrodzenia za czas choroby mogą być dokonywane w określonych granicach:
• w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 tego wynagrodzenia,
• w razie egzekucji innych należności lub zaliczek pieniężnych – do wysokości 1/2 tego wynagrodzenia.
Zobowiązanie Państwa pracownika nie ma charakteru alimentacyjnego, nie ma w tym przypadku również zbiegu rodzajów egzekucji, dlatego potrącenia z wynagrodzenia chorobowego pracownika nie mogą przekraczać połowy jego wynagrodzenia chorobowego.
Przy zbiegu potrąceń z różnych tytułów, potrącenia należności innych niż alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych wypłaconych pracownikowi nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych – trzech piątych wynagrodzenia.
WAŻNE!
Egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych podlegają w całości nagrody z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego oraz należności przysługujące z tytułu udziału w zysku lub nadwyżce bilansowej.
W pierwszej kolejności dokonuje się potrąceń z wynagrodzenia na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych. W tym przypadku nie ma żadnej kwoty wolnej od potrąceń, co oznacza, że do wysokości trzech piątych można dokonać potrącenia nawet z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Potrącenia dokonuje się raz w miesiącu od pełnej kwoty przypadającego w danym miesiącu wynagrodzenia.
Jesteśmy zakładem pracy, który nie jest uprawniony do wypłaty zasiłków z ubezpieczenia chorobowego. W razie choroby pracowników wypłacamy im wynagrodzenie za czas choroby do 33 dni w roku kalendarzowym, a po wypłacie tego wynagrodzenia dalszą realizację świadczeń przekazujemy do oddziału ZUS. Mamy pracowników, którym dokonujemy potrąceń z wynagrodzenia za pracę oraz z wynagrodzenia chorobowego na podstawie tytułu egzekucyjnego bankowego, np. pracownica nie wpłaciła kilku rat zaciągniętego kredytu. Co powinniśmy zrobić w sytuacji, gdy wkrótce wypłatę świadczenia przejmie ZUS?
Przekazując do ZUS realizację świadczeń z ubezpieczenia chorobowego pracodawca może poinformować ZUS, że dokonywał potrącenia z wynagrodzenia pracownika na podstawie tytułu egzekucyjnego. Jednak nie oznacza to, że ZUS automatycznie z należnych zasiłków z ubezpieczenia chorobowego będzie dokonywał takiej egzekucji, ponieważ musi otrzymać tytuł wykonawczy będący podstawą tej egzekucji.
Potrąceń i egzekucji z zasiłków z ubezpieczenia chorobowego dokonuje się na zasadach określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Z przysługującego pracownikowi zasiłku potrąca się:
• kwoty świadczeń z tytułu pozostawania bez pracy (zasiłku dla bezrobotnych, dodatku szkoleniowego, stypendium albo innego świadczenia z tytułu pozostawania bez pracy) wypłaconych za okres, za który został przyznany zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne – do wysokości 50% kwoty zasiłku,
• kwoty nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie – do wysokości 50% kwoty zasiłku,
• należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego – do wysokości 60% kwoty zasiłku, a jeżeli należności te mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie tych roszczeń, potrącenia ustala się proporcjonalnie do wysokości udziału każdej z tych należności w łącznej ich sumie określonej w tytułach wykonawczych.
W przypadku zbiegu potrącania należności z wyżej wymienionych przyczyn, potrącenia dokonuje się według podanej wyżej kolejności, z tym że potrącenia łącznie nie mogą przekraczać:
• 60% kwoty zasiłku – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne albo
• 50% kwoty zasiłku – w pozostałych przypadkach.
W razie przyznania świadczeń za okres wsteczny, oddział ZUS ma prawo potrącić na zaspokojenie egzekwowanych należności całą kwotę świadczenia wypłacanego za okres wsteczny.
Zasiłki podlegają egzekucji na zaspokojenie:
• należności alimentacyjnych – do wysokości 60% kwoty zasiłku,
• na zaspokojenie innych należności – do wysokości 25% kwoty zasiłku.
Jeśli wystąpi zbieg egzekucji z potrącaniem bezegzekucyjnym takich należności, jak kwoty świadczeń z tytułu pozostawania bez pracy (zasiłku dla bezrobotnych, dodatku szkoleniowego, stypendium albo innego świadczenia z tytułu pozostawania bez pracy) wypłaconych za okres, za który został przyznany zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, kwoty nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie, należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego, potrąceń i egzekucji dokonuje się w kolejności określonej w art. 139 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
31 stycznia 2006 r. z naszym pracownikiem zostanie rozwiązana umowa o pracę. Jeszcze w czasie trwania stosunku pracy pracownikowi był wypłacany zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, który z powodu dalszego zwolnienia lekarskiego pracownika będzie nadal wypłacany (przez ZUS) po ustaniu zatrudnienia. Z zasiłku chorobowego pracownika jest prowadzona egzekucja na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych. Jak powinno wyglądać prawidłowo wypełnione świadectwo pracy pracownika? Co z egzekucją po ustaniu zatrudnienia pracownika?
W świadectwie pracy należy podać informacje dotyczące okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, trybu rozwiązania i okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, a także inne informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego.
Ponadto w świadectwie pracy zamieszcza się wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia za pracę w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Jednak informacja ta nie stanowi podstawy do dokonywania przez ZUS egzekucji z przysługujących zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego. Dopiero gdy ZUS otrzyma tytuł wykonawczy np. od komornika, może prowadzić egzekucję z przysługujących tej osobie zasiłków.
W razie zbiegu:
• egzekucji należności alimentacyjnych z potrącaniem bezegzekucyjnym wymienionych wyżej należności – potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60% kwoty zasiłku,
• egzekucji należności innych niż alimentacyjne z potrącaniem bezegzekucyjnym wymienionych wyżej należności – potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać:
– 60% kwoty zasiłku – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego albo
– 50% kwoty zasiłku – w pozostałych przypadkach.
Pracownik otrzymuje wynagrodzenie stałe w wysokości 2600 zł. Jest prowadzona w stosunku do niego egzekucja na podstawie wyroku sądu. Dotyczy to należności innych niż alimentacyjne. Jak ustalać wysokość zasiłku chorobowego podlegającego w części egzekucji sądowej?
Wysokość części świadczenia podlegającego potrąceniom i egzekucji ustala się od kwoty świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Wolna od potrąceń i egzekucji jest kwota zasiłku w części odpowiadającej:
• 50% kwoty najniższej emerytury – przy potrącaniu lub egzekwowaniu sum ustalonych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi oraz sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne,
• 60% kwoty najniższej emerytury – przy potrącaniu lub egzekwowaniu innych należności.
Jeżeli z zasiłku mają być egzekwowane należności na podstawie tytułów wykonawczych na rzecz więcej niż jednego wierzyciela:
• na zaspokojenie należności alimentacyjnych, albo
• na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne, albo
• na zaspokojenie należności alimentacyjnych oraz gdy z zasiłku są także dokonywane bezegzekucyjne potrącenia należności alimentacyjnych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego,
a łączna suma, która może być potrącona z zasiłku nie wystarcza na pełne pokrycie tych należności, kwota zasiłku podlegająca egzekucji pozostaje w depozycie oddziału ZUS do czasu uzyskania rozstrzygnięcia organu egzekucyjnego w sprawie podziału wyegzekwowanej należności.
WAŻNE!
Decyzja oddziału ZUS w sprawie zwrotu nienależnie pobranych zasiłków stanowi tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Podstawa prawna:
• art. 87–88, art. 90–92 Kodeksu pracy,
• art. 66 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267),
• art. 138–140, art. 142–143a ustawy z 17 grudnia 1988 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).
Orzecznictwo uzupełniające:
Niewykonanie przez komornika obowiązku z art. 896 § 1 pkt 2 k.p.c. polegającego na wezwaniu poddłużnika egzekwowanej wierzytelności, aby nie uiszczał objętego nią świadczenia dłużnikowi głównemu, lecz przekazał to świadczenie komornikowi lub do depozytu sądowego, może rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą przewidzianą w art. 796 k.p.c. (Wyrok Sądu Najwyższego z 14 stycznia 1998 r., I CKN 406/97)
Występując o rozstrzygnięcie przewidziane w art. 773 § 1 k.p.c. i art. 62 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (jedn. tekst: DzU z 1991 r. nr 36, poz. 161 ze zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma obowiązek przekazać sądowi akta egzekucji administracyjnej, zawierające tytuł wykonawczy. (Uchwała Sądu Najwyższego z 25 października 1995 r., III CZP 150/95, Prok. i Pr. 1996/2-3/51)