Urlop macierzyński - ile trwa i czy jest płatny

Ile trwa urlop macierzyński?

Wymiar urlopu macierzyńskiego uregulowany jest w at. 180 § 1 Kodeksu pracy. Na długość urlopu wpływa liczba dzieci urodzonych przy jednym porodzie, a więc czy urodziło się jedno czy więcej dzieci.

Najczęściej przy jednym porodzie rodzi się jedno dziecko, a więc urlop macierzyński trwa wówczas 20 tygodni.

Polecamy: Uprawnienia rodziców w pracy

Urlop rodzicielski - ile tygodni?

Zwykle po urlopie macierzyńskim bezpośrednio wykorzystuje się także urlop rodzicielski. Można nawet złożyć jeden wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski wykorzystywany bezpośrednio po nim. Taki wniosek składa się nie później niż 21 dni po porodzie.

Zgodnie z Art. 1821a § 1 Kodeksu pracy wymiar urlopu rodzicielskiego to 32 lub 34 tygodnie.

Razem z urlopem macierzyńskim przy urodzeniu jednego dziecka można więc liczyć na 52 tygodnie urlopu (52 x 7 = 364 dni), co oznacza 364 dni, a więc praktycznie rok. Stąd bierze się nazwa „roczny urlop macierzyński”.

Od kiedy liczy się urlop macierzyński?

Urlop macierzyński co do zasady liczy się od dnia porodu. Istnieje jednak możliwość wykorzystania do 6 tygodni urlopu jeszcze przed porodem. Należy w tym celu złożyć do pracodawcy stosowny wniosek. W takiej sytuacji po porodzie wykorzystuje się pozostałe tygodnie z puli przysługującego wymiaru urlopu macierzyńskiego.

Ile trwa urlop macierzyński i wychowawczy?

Kodeks pracy, oprócz „rocznego urlopu macierzyńskiego” (urlop macierzyński + urlop rodzicielski), uprawnia rodziców do skorzystania z urlopu wychowawczego. Urlop wychowawczy również można rozpocząć wykorzystywać bezpośrednio po macierzyńskim połączonym z rodzicielskim. Urlop wychowawczy może trwać maksymalnie 36 miesięcy, przy czym jeden miesiąc jest zarezerwowany dla drugiego rodzica. Oznacza to, że jednej osobie przysługuje najwięcej 35 miesięcy urlopu czyli 2 lata i 11 miesięcy. Jeśli rodzic decyduje się na urlop wychowawczy bezpośrednio po płatnym rocznym urlopie po narodzinach dziecka, może mieć wolne od pracy 3 lata i 11 miesięcy bez jednego dnia.

Decydując się na urlop wychowawczy, należy mieć na względzie brak wynagrodzenia i zasiłku za czas przebywania na tym urlopie.

Urlop macierzyński - ile płatny?

Jednym z najczęściej pojawiających się pytań o urlop macierzyński jest pytanie o to, ile jest płatny. Otóż za czas urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński. Kwota zasiłku równa jest wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Ile wynosi zasiłek macierzyński?

Dla pracowników podstawa wymiaru zasiłku to przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone:

• za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolności do pracy albo
• za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia.

Jeśli pracownica ma stałe comiesięczne wynagrodzenie, będzie ono stanowiło podstawę wymiaru zasiłku.

Natomiast dla osób, które nie są pracownikami, czyli np. są zleceniobiorcami albo prowadzą działalność gospodarczą, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód z ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych. Przychodem tym jest  kwota, od której opłacana jest składka na ubezpieczenie chorobowe,  po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składek. 

Zasiłek macierzyński otrzymuje się za czas urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego – w przypadku adopcji dziecka), urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego.

Za czas urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) i urlopu ojcowskiego zasiłek przysługuje w wymiarze 100%. Natomiast podczas urlopu rodzicielskiego można pobierać taką kwotę przez pierwsze 6 tygodni (jeśli urodziło się jedno dziecko albo jedno dziecko zostało przyjęte na wychowanie) lub 8 tygodni (jeśli urodziła się dwójka lub większa liczba dzieci bądź taka liczba dzieci została jednocześnie przyjęta na wychowanie) lub 3 tygodni (w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka, gdy ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w  minimalnym wymiarze wynoszącym 9 tygodni).

Po upływie powyższych okresów przez pozostałą część urlopu rodzicielskiego pobiera się zasiłek w wysokości 60% podstawy wymiaru zasiłku. Przy stałym miesięcznym wynagrodzeniu będzie to 60% pensji.

Jeśli pracownica do 21 po porodzie złoży wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski w pełnym wymiarze, zasiłek przez cały ten okres czasu będzie uśredniony, a więc wyniesie 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Czy na macierzyńskim można pracować?

Po pierwsze, podczas trwającego 20 tygodni urlopu macierzyńskiego nie można wykonywać pracy na podstawie umowy o pracę ze swoim pracodawcą. Dopuszcza się taką możliwość dopiero w czasie urlopu rodzicielskiego (maksymalnie na ½ etatu i zarobki pomniejszają proporcjonalnie zasiłek). Natomiast umowy cywilnoprawne są jak najbardziej dozwolone. Takie zarobkowanie nie wpływa na zmniejszenie ani zawieszenie prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Co ciekawe, podczas urlopu macierzyńskiego dozwolona jest praca na podstawie umowy o pracę na rzecz innego pracodawcy. Nie pomniejsza się wówczas zasiłku.

Ile czasu ma pracodawca na zgłoszenie urlopu macierzyńskiego?

Pracodawca zgłasza urlop macierzyński do ZUS w miesięcznym raporcie imiennym. Czas na zgłoszenie tego faktu równa się więc terminowi składania raportów. Jeśli pracodawca nie wypłaca sam zasiłku, dokonuje zgłoszenia do ZUS za pomocą druku ZUS Z3.

Urlop macierzyński jest obowiązkowy. Rozpoczyna się z dniem porodu. Nie trzeba więc wnioskować o ten urlop. Przewidywana data porodu powinna zostać określona przez lekarza na zaświadczeniu, a datę porodu potwierdza się skróconym odpisem aktu urodzenia dziecka.

Ile trzeba przepracować przed porodem, aby uzyskać zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński przysługuje osobie, która opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe – niezależnie od tego, czy jest to obowiązkowe czy dobrowolne ubezpieczenie. Nie ma wymogu przepracowania określonego okresu czasu, by móc pobierać zasiłek macierzyński. Liczy się fakt zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego.

Co po urlopie macierzyńskim? Koniec zasiłku macierzyńskiego i co dalej?

Zasiłek macierzyński przysługuje za czas urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i ojcowskiego. Wraz z końcem tych urlopów kończy się również możliwość pobierania zasiłku. Jest kilka możliwości dla rodziców z rocznym dzieckiem, którzy nie są gotowi na rozłąkę z dzieckiem. Pierwszym z nich jest możliwość skorzystania ze wspomnianego już urlopu wychowawczego, ale za czas tego urlopu nie ma żadnego zasiłku. Ważną informacją jest jednak dopuszczalność dorabiania w trakcie tego urlopu. Chodzi o to, aby podejmowane przez osobę przebywającą na wychowawczym zajęcia zarobkowe nie wykluczały sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Sprawowanie tej opieki stanowi bowiem cel urlopu wychowawczego. Można zastanowić się nad dorabianiem na umowach cywilnoprawnych.

Kolejną możliwością jest zmniejszenie wymiaru etatu. Osobie uprawnionej do urlopu wychowawczego (osoba z co najmniej 6-miesięcznym stażem pracy) przysługuje możliwość skrócenia czasu pracy po powrocie z rocznej przerwy po narodzinach dziecka. Składa się w tym celu stosowny wniosek, a pracodawca ma obowiązek go zaakceptować. Więcej na ten temat: Obniżenie wymiaru czasu pracy zamiast urlopu wychowawczego w 2020 roku

Pamiętaj! Obniżając wymiar czasu pracy, obniża się proporcjonalnie wynagrodzenie za pracę.

Można także wykorzystać urlop wychowawczy np. przez rok czasu, a następnie obniżyć wymiar czasu pracy. Takie miksowanie tych dwóch uprawnień jest jak najbardziej dozwolone. Przed złożeniem wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy (maksymalnie do ½ etatu) należy jednak zrezygnować z urlopu wychowawczego (chyba że pracownik wnioskował o rok urlopu wychowawczego).

Od razu po rodzicielskim można też wykorzystać urlop wypoczynkowy, szczególnie zaległy. Zazwyczaj takie zalecenie pracownicy otrzymują z działu kadr. Często pomiędzy rodzicielskim a wychowawczym korzysta się z urlopu wypoczynkowego w celu przedłużenia płatnego wolnego, ponieważ za urlop wypoczynkowy oczywiście należy się wynagrodzenie.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dziennik Ustaw rok 2020 poz. 1320)

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dziennik Ustaw rok 2020 poz. 870)