Równoczesne podejmowanie i prowadzenie więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy jest niedopuszczalne. Taka zasada wynika z art. 82 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (zwana dalej ustawą). W związku z tym, jeżeli działalność gospodarcza przedsiębiorcy jest już objęta kontrolą innego organu, organ kontroli odstąpi od podjęcia czynności kontrolnych oraz może ustalić z przedsiębiorcą inny termin przeprowadzenia kontroli (art. 82 ust. 2 ustawy).
Jeżeli przedsiębiorca inny niż mikro- czy mały wykonuje działalność gospodarczą w więcej niż jednym zakładzie lub wyodrębnionej części swojego przedsiębiorstwa, to w takiej sytuacji zasada zakazu jednoczesności kontroli odnosi się do zakładu lub części przedsiębiorstwa. Należy zwrócić uwagę, że wprowadzony zakaz dotyczy równoczesnego prowadzenia wobec przedsiębiorcy więcej niż jednej kontroli, nie zaś więcej niż jednego postępowania (kontrolnego).
Konieczność rozróżnienia tych dwóch pojęć wynika np. z art. 13 ust. 3 ustawy z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej, zgodnie z którym organ kontroli skarbowej może w ramach prowadzonego postępowania kontrolnego przeprowadzić kontrolę podatkową (wyrok WSA we Wrocławiu z 2 czerwca 2009 r. I SA/Wr 176/09).
Czy pracodawca ma obowiązek zawsze wpuścić inspektora pracy na teren zakładu pracy >>
Wyjątkowo zakaz równoczesnej kontroli nie dotyczy sytuacji, gdy:
- ratyfikowane umowy międzynarodowe stanowią inaczej,
- przeprowadzenie kontroli jest niezbędne w celu przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia,
- kontrola jest prowadzona w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów,
- przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego,
- kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu,
- przeprowadzenie kontroli jest realizacją obowiązków wynikających z przepisów prawa wspólnotowego o ochronie konkurencji lub przepisów prawa wspólnotowego w zakresie ochrony interesów finansowych Wspólnoty Europejskiej,
- kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług na podstawie przepisów o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym (art. 82 ust. 1 ustawy).
Ponadto dopuszczalne jest równoczesne przeprowadzenie czynności kontrolnych niezbędnych do zakończenia innej kontroli u tego przedsiębiorcy (art. 82 ust. 1b ustawy).
PRZYKŁAD
Urząd kontroli skarbowej w ramach prowadzonego postępowania kontrolnego dotyczącego opłacania przez przedsiębiorcę podatku VAT przeprowadził kontrolę podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych. Przedsiębiorca uznał, że miała miejsce niedopuszczalna jednoczesna kontrola, jednak sąd administracyjny przyznał rację kontrolerom.
Prawo do sprzeciwu
Przedstawiona wyżej ochrona przedsiębiorcy nie jest fikcyjna, gdyż w razie podjęcia kontroli z naruszeniem powyższego zakazu przedsiębiorca może wnieść do organu podejmującego i wykonującego kontrolę pisemny sprzeciw.
Wyjątkowo wniesienie sprzeciwu nie jest dopuszczalne, gdy jednoczesność kontroli jest niezbędna do:
- przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia,
- przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia (art. 84d ustawy).
Sprzeciw wnosi się w terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli przez organ kontroli. We wniosku konieczne jest uzasadnienie. Wniesienie sprzeciwu powoduje wstrzymanie czynności kontrolnych do czasu rozpatrzenia sprzeciwu. Natomiast organ kontroli może, w drodze postanowienia, dokonać zabezpieczenia dowodów mających związek z przedmiotem i zakresem kontroli na czas rozpatrzenia sprzeciwu.
Zabezpieczeniu podlegają dokumenty, informacje, próbki wyrobów oraz inne nośniki informacji, jeżeli stanowią lub mogą stanowić dowód w toku kontroli. Organ kontroli w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania sprzeciwu rozpatruje go oraz wydaje postanowienie o odstąpieniu od czynności kontrolnych albo kontynuowaniu czynności kontrolnych. Na to postanowienie przedsiębiorcy przysługuje zażalenie do organu wyższego szczebla w terminie 3 dni od dnia jego otrzymania.
Rozstrzygnięcie zażalenia następuje w drodze postanowienia, nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego wniesienia. Wniesienie zażalenia powoduje wstrzymanie czynności kontrolnych do czasu jego rozpatrzenia. Do postępowań w zakresie nieuregulowanym stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.
Maksymalny czas trwania kontroli
Kolejne ograniczenie stanowi dopuszczalna długość trwania kontroli. Maksymalne ramy czasowe zostały określone w art. 83 ustawy.
Czy pracodawca może wnieść odwołanie od decyzji wydawanej przez PIP >>
Co do zasady czas trwania wszystkich kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać w odniesieniu do:
- mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych,
- małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych,
- średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych,
- pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.
Ograniczeń czasu kontroli nie stosuje się w tych samych przypadkach, w których dopuszczalna jest równoczesna kontrola.
Kontrola przeprowadzana przez PIP
Państwowa Inspekcja Pracy jest uprawniona po prowadzenia równoczesnych działań kontrolnych z innym organem w sytuacji, gdy zaistnieje konieczność przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia.
Podstawą do takiego działania są postanowienia ratyfikowanych przez nasz kraj umów międzynarodowych, m.in. przyjętej 11 lipca 1947 r. Konwencji nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej inspekcji pracy w przemyśle i handlu (DzU z 1997 r. nr 72, poz. 450), której art. 16 wyraźnie uprawnia PIP do tak częstego i starannego przeprowadzania kontroli, jak to jest konieczne do zapewnienia skutecznego stosowania odpowiednich przepisów prawnych. A zatem inspektor pracy może podjąć działania kontrolne w tym samym czasie co kontrola np. z urzędu skarbowego.
Podstawa prawna:
- art. 82 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.),
- art. 13 ust. 3 ustawy z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (DzU z 2004 r. nr 8, poz. 65 ze zm.),
- wyrok WSA we Wrocławiu z 2 czerwca 2009 r. (I SA/Wr 176/09, niepubl.).