Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar jego czasu pracy. Taka praca może być rekompensowana pracownikowi dodatkowym wynagrodzeniem albo czasem wolnym.
- Praca w godzinach nadliczbowych
- Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych
- Ustalanie rekompensaty pieniężnej za pracę w godzinach nadliczbowych
- Ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych
- Rekompensowanie godzin nadliczbowych czasem wolnym
Praca w godzinach nadliczbowych
Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.
Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
- szczególnych potrzeb pracodawcy.
Jak widać, praca w godzinach nadliczbowych jest sytuacją nadzwyczajną. Z tego powodu permanentne zlecanie dłuższej pracy, tym bardziej jej planowanie może zostać uznane za naruszenie przepisów o czasie pracy zagrożone karą grzywny.
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych
Pracownikowi za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
- 100% wynagrodzenia w przypadku pracy w:
- nocy,
- niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub święto będące dla pracownika dniem pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- godzinach nadliczbowych z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasy pracy (40 godzin), z wyjątkiem godzin, za które przysługuje dodatek z tytułu przekroczenia normy dobowej.
- 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony wyżej.
Pracodawca ustalając wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych powinien pamiętać, że za każdą taką godzinę pracownikowi zawsze przysługuje – oprócz dodatku – normalne wynagrodzenie. Normalne wynagrodzenie to wynagrodzenie, które pracownik otrzymuje stale, tj. wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatkowe składniki wynagrodzenia o charakterze stałym, jeżeli na podstawie obowiązujących przepisów płacowych pracownik ma do nich prawo.
Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje, oprócz dodatku, normalne wynagrodzenie.
Ustalanie rekompensaty pieniężnej za pracę w godzinach nadliczbowych
Rekompensata pieniężna za pracę w godzinach nadliczbowych składa się z dwóch elementów – tzw. normalnego wynagrodzenia oraz dodatku.
Ustalając normalne wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych należy sumę wszystkich składników tego wynagrodzenia podzielić przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Następnie tak otrzymane normalne wynagrodzenie za 1 godzinę pracy pomnożyć przez liczbę godzin nadliczbowych wypracowanych w danym miesiącu.
Wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.
W lutym 2024 r. pracownik przepracował 5 godzin ponad ustaloną normę czasu pracy. Pracownik otrzymuje wynagrodzenie składające się z wynagrodzenia zasadniczego w wysokości 4500 zł oraz dodatku stażowego w wysokości 450 zł.
KROK 1. Ustalamy normalne wynagrodzenie:
4500 zł + 450 zł = 4950 zł
KROK 2. Otrzymaną kwotę dzielimy przez liczbę godzin pracy w lutym:
4950 zł : 168 godz. = 29,46 zł/godz.
KROK 3. Obliczamy normalne wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. W tym celu stawkę godzinową pracownika mnożymy przez liczbę godzin nadliczbowych:
29,46 zł/godz. x 5 godz. = 147,30 zł
Pracownikowi za przepracowanie dodatkowych 5 godzin przysługuje normalne wynagrodzenie w wysokości 147,30 zł oraz dodatek.
KROK 4. Dodatek ustalamy dzieląc 4500 zł przez liczbę godzin do przepracowania w lutym, czyli przez 168:
4500 zł : 168 godz. = 26,79 zł x 50% = 13,40 zł,
13,40 zł x 5 godz. = 67 zł.
KROK 5. Obliczamy wynagrodzenie za 5 godzin pracy nadliczbowej:
147,30 zł + 67 zł = 214,30 zł.
Ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych
W stosunku do pracowników wykonujących stale pracę poza zakładem pracy wynagrodzenie wraz z dodatkiem za godziny nadliczbowe może być zastąpione ryczałtem, którego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych.
Ryczałt jest stosowany w sytuacji, gdy pracodawca nie ma możliwości kontrolowania rzeczywistej liczby godzin pracy nadliczbowej. Ryczałt zwykle dotyczy takich pracowników, którzy wykonują pracę stale poza zakładem pracy.
Rekompensowanie godzin nadliczbowych czasem wolnym
Pracodawca, w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych, może pracownikowi udzielić w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy. Do tego rodzaju rekompensaty niezbędny jest pisemny wniosek pracownika.
Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela mu czasu wolnego od pracy w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych. Czasu wolnego należy wtedy udzielić najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, przy czym nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.
W razie udzielenia czasu wolnego pracownikowi nie przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Podstawa prawna:
- art. 151, art. 1511, art. 1512 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)