Kiedy trzeba wypłacić odprawę z tytułu zwolnienia grupowego?

• Odprawa dla pracownika
• Kiedy wypłaca się doprawę?
• 2. Jak prawidłowo ustalić wysokość odprawy?
• 3. Jakie składniki wynagrodzenia uwzględnia się przy ustalaniu podstawy odprawy pieniężnej?
• 4. Limit wysokości odprawy pieniężnej
• 5. Sposób i termin wypłaty odprawy pieniężnej

Odprawa dla pracownika

Odprawa jest świadczeniem pieniężnym, które ma rekompensować pracownikowi utratę stanowiska z przyczyn niezależnych od niego. Pracownik nie może zrzec się prawa do odprawy, przysługuje mu niezależnie od innych świadczeń związanych z rozwiązaniem stosunku pracy. Zagadnienie odprawy pieniężnej zostało uregulowane przede wszystkim w art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U.2024.61 t.j.; „Ustawa”).

1. Kiedy wypłaca się doprawę?

Prawo do odprawy przysługuje każdemu pracownikowi zwalnianemu z przyczyn go niedotyczących. Nie ma znaczenia czy pracownik zostaje zwolniony w ramach zwolnień grupowych czy indywidualnych w rozumieniu Ustawy ani czy zwolnienie nastąpiło na podstawie wypowiedzenia czy porozumienia stron. Przepisów Ustawy nie stosuje się jednak do pracowników zatrudnionych na podstawie mianowania (zostali wyłączeni na mocy art. 11 Ustawy) – im odprawa nie będzie przysługiwała. Przykładowo są to m.in. urzędnicy służby cywilnej, asesorzy prokuratury czy nauczyciele zatrudnieni na podstawie mianowania.

2. Jak prawidłowo ustalić wysokość odprawy?

Wysokość odprawy jest uzależniona od długości okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy:

• zatrudnienie trwa krócej niż 2 lata – wysokość odprawy odpowiada jednomiesięcznemu wynagrodzeniu;
• zatrudnienie trwa od 2 do 8 lat – pracownik otrzyma odprawę w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia;
• zatrudnienie trwa dłużej niż 8 lat – pracownik może liczyć na trzymiesięczne wynagrodzenie w ramach odprawy.

Długość okresu zatrudnienia oblicza się od dnia nawiązania stosunku pracy do daty jego rozwiązania z upływem terminu wypowiedzenia (tzn., że wliczamy okres wypowiedzenia). Do otrzymania odprawy w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia nie ma znaczenia, czy pracownik był zatrudniony miesiąc czy 23 miesiące – w obu przypadkach przysługuje jednomiesięczna odprawa, mimo różnej długości zatrudnienia.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w tym samym czasie u dwóch lub więcej pracodawców, do okresu zatrudnienia, od którego zależy wysokość odprawy, wlicza się tylko okres zatrudnienia u tego pracodawcy, który zamierza rozwiązać z pracownikiem stosunek pracy z przyczyn go niedotyczących. Sumowaniu nie podlegają jednak wszystkie okresy zatrudnienia u danego pracodawcy – odprawa należy się tylko za okres ostatniego nieprzerwanego zatrudnienia. Jednocześnie dolicza się okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeśli zmiana pracodawcy nastąpiła w ramach przejścia zakładu pracy oraz gdy nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez poprzedniego pracodawcę, np. w ramach przekształceń własnościowych.
Dodatkowo, do stażu nie wlicza się m.in. urlopu bezpłatnego czy zatrudnienia w ramach umów cywilnoprawnych. Zalicza się za to okres urlopu macierzyńskiego i wychowawczego.

3. Jakie składniki wynagrodzenia uwzględnia się przy ustalaniu podstawy odprawy pieniężnej?

Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Odprawa powinna odpowiadać wynagrodzeniu zwykle otrzymywanemu przez pracownika w danym miesiącu i nie odbiegać od niego ani na jego korzyść, ani też na niekorzyść. Przy obliczaniu wysokości odprawy bierze się pod uwagę składniki wynagrodzenia o charakterze stałym i periodycznym. Pracownikowi należy się odprawa w wysokości wynagrodzenia brutto (podlega zwolnieniu ze składek ZUS).

Obliczając wysokość odprawy należy opierać się na Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop („Rozporządzenie”). 

Na podstawie §6 Rozporządzenia wyłączeniu z odprawy podlegają między innymi składniki takie jak: 

• jednorazowe lub nieperiodyczne wypłaty związane ze spełnieniem określonego zadania lub określonym osiągnięciem,
• wynagrodzenie za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,
• nagrody jubileuszowe,
• wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
• ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy,
• nagrody z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne, należności przysługujące z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,
• odprawy emerytalne lub rentowe albo inne odprawy pieniężne,
• wynagrodzenie i odszkodowanie przysługujące w razie rozwiązania stosunku pracy.

4. Limit wysokości odprawy pieniężnej

Wysokość odprawy nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy (od stycznia 2025 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4666 zł brutto). W praktyce zdarza się, że limit nie jest stosowany i odprawa może być wyższa, zwłaszcza wśród członków wysokiej kadry menedżerskiej (m.in. dyrektorów, kierowników). Strony stosunku pracy mogą uzgodnić w umowie, ugodzie albo w sposób blankietowy niestosowanie ww. limitu.

Dopuszczalne jest również przyznanie pracownikowi w umowie o pracę odprawy na wypadek rozwiązania stosunku pracy, do której nabywa on prawo niezależnie od odprawy ustawowej. Podobnie można przyznać dodatkową odprawę w samym wypowiedzeniu lub porozumieniu o rozwiązaniu umowy.

5. Sposób i termin wypłaty odprawy pieniężnej

Pracownik nabywa prawo do odprawy pieniężnej z upływem ostatniego dnia trwania stosunku pracy. W praktyce oznacza to, że pracodawca powinien wypłacić odprawę najpóźniej w ostatnim dniu zatrudnienia. Przyjmuje się za niedopuszczalne przesunięcie tego terminu. W razie braku zapłaty pracownikowi przysługują odsetki za czas opóźnienia wypłaty odprawy od dnia następnego po dniu ustania stosunku pracy.

Odprawa jest świadczeniem pieniężnym o charakterze jednorazowym, dlatego pracodawca nie może wypłacać jej w ratach. Ustawa nie reguluje miejsca i sposobu wypłaty, więc zastosowanie znajdą ogólne zasady z Kodeksu pracy. Najczęściej pracownik otrzyma z tytułu odprawy przelew na rachunek bankowy, na który było wypłacane wynagrodzenie za pracę.