Warunki udzielania i korzystania z urlopu ojcowskiego

Osobą uprawnioną do urlopu ojcowskiego jest ojciec dziecka będący pracownikiem. Urlop ten przysługuje więc ojcu dziecka zatrudnionemu na podstawie stosunku pracy. Nie mają do niego prawa osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych lub prowadzące działalność gospodarczą. Za czas urlopu ojcowskiego pracownik ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100% wynagrodzenia.

Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje do:

• ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia,
• upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego o przysposobieniu – nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia. W przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Przepisy nie uzależniają prawa do urlopu ojcowskiego od korzystania przez rodziców (opiekunów) dziecka z innych form urlopów związanych z rodzicielstwem.

Polecamy: WSKAŹNIKI: Wynagrodzenie młodocianych

U tego samego pracodawcy są zatrudnieni matka i ojciec dziecka. Pracownica korzysta z urlopu macierzyńskiego. Pracownik–ojciec wystąpił do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu ojcowskiego. Pracodawca odmówił, stwierdzając, że skoro matka dziecka przebywa na urlopie macierzyńskim, to dziecko ma zapewnioną opiekę. Postępowanie pracodawcy nie jest w tym przypadku prawidłowe. Nie można bowiem uzależniać udzielenia urlopu ojcowskiego od tego, czy dziecko ma zapewnioną opiekę przez drugiego rodzica, czy nie.

Przepisy nie definiują zwrotu „ojciec wychowujący dziecko”. Można jednak przyjąć, że wychowywanie dziecka wiąże się z istnieniem władzy rodzicielskiej zarówno w sferze formalnej, jak i w jej faktycznym sprawowaniu. W sytuacji gdy pracownik–ojciec jest jej pozbawiony, trudno mówić o wychowywaniu dziecka. Należy więc uznać, że w takim przypadku urlop ojcowski nie będzie przysługiwał. Problem może pojawić się wówczas, gdy rodzice dziecka pozostają w separacji. Formalnie nie ma wynikającego z przepisów zakazu korzystania z urlopu ojcowskiego przez ojca będącego w separacji z matką dziecka, jeżeli sprawuje on czynny udział w wychowywaniu dziecka.

Urlop ojcowski - wniosek

Pracownik–ojciec pozbawiony władzy rodzicielskiej i tym samym niewychowujący dziecka, nie ma prawa do urlopu ojcowskiego.

Wniosek pracownika

Udzielenie urlopu ojcowskiego poprzedza złożenie przez pracownika wniosku. Pracownik, chcąc skorzystać z takiego urlopu, powinien złożyć wniosek w terminie nie krótszym niż 7 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego (art. 1823 § 2 Kodeksu pracy). W sytuacji gdy między datą złożenia wniosku a wskazanym terminem rozpoczęcia urlopu ojcowskiego nie został zachowany 7-dniowy termin, pracodawca nie ma obowiązku udzielić pracownikowi urlopu w terminie wynikającym z wniosku. Jedynie może to zrobić z własnej woli.

Wniosek pracownika obowiązkowo powinien mieć formę pisemną. Nie można zatem wnioskować o urlop ojcowski w trakcie rozmowy telefonicznej, wysyłając wiadomość sms czy wykorzystując pocztę elektroniczną.

Forum Kadry

Wzór wniosku o urlop ojcowski

Kwestią istotną z punktu widzenia stron stosunku pracy jest odpowiedź na pytanie, czy pracodawca może odmówić ojcu dziecka udzielenia urlopu ojcowskiego, np. w ocenie pracodawcy z ważnych względów organizacyjnych. Należy uznać, że prawidłowo złożony przez pracownika wniosek ze wskazanym terminem urlopu ojcowskiego wiąże pracodawcę niezależnie od faktu, w jakim stopniu nieobecność pracownika przyczynia się do trudności organizacyjnych w zakładzie pracy.

Pracownik zwrócił się do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu ojcowskiego w pełnym wymiarze w terminie od 1 sierpnia 2014 r. w celu sprawowania opieki nad swoim 6-miesięcznym dzieckiem. Pracodawca odmówił udzielenia urlopu we wskazanym we wniosku terminie, argumentując, że w związku z sezonem urlopowym musi mieć pełną obsadę stanowisk. Pracodawca zaproponował pracownikowi inny termin na wykorzystanie urlopu ojcowskiego, uwzględniając potrzebę zapewnienia prawidłowego toku pracy w zakładzie. Postępowanie pracodawcy jest nieprawidłowe.

W praktyce nie można wykluczyć sytuacji, gdy pracodawca udzielił pracownikowi urlopu ojcowskiego, a następnie uznał, że obecność pracownika w zakładzie jest niezbędna. Mimo że w trakcie urlopu ojcowskiego pracownik nie wykonuje pracy, omawiany urlop nie może być utożsamiany z urlopem wypoczynkowym. Nie można zatem uznać, że skoro przepis dotyczący urlopu ojcowskiego nie zawiera regulacji odnoszącej się do możliwości odwołania pracownika z tego rodzaju urlopu, to pracodawca może posiłkowo zastosować zasadę odwołania pracownika z urlopu wypoczynkowego.

Uprawnienia rodzicielskie pracownika - ojca

Pracodawca zatrudnia w dziale kadrowo-płacowym 3 pracowników, w tym 1 na stanowisku kierowniczym. Pracownicy w typowych sytuacjach mają zbliżony zakres obowiązków i zastępują się nawzajem podczas nieobecności jednego z nich. Pracodawca udzielił jednemu z pracowników urlopu ojcowskiego zgodnie z jego wnioskiem. W czasie gdy pracownik korzystał z urlopu, drugi pracownik zachorował. W związku z zaistniałą sytuacją pracodawca postanowił odwołać pracownika–ojca z urlopu ojcowskiego, powołując się na okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania przez niego urlopu. Pracownik odmówił stawienia się do pracy. Pracodawca postanowił zwolnić pracownika dyscyplinarnie z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych i naruszenia obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy. Postępowanie pracodawcy było nieprawidłowe. Pracodawca nie miał prawa zwolnić pracownika z pracy – tym bardziej dyscyplinarnie. Wynika to z tego, że polecenie przerwania urlopu i stawienia się w zakładzie pracy było bezprawne. Pracownik nie miał podstaw do przerywania urlopu w sytuacji, gdy nie zobowiązuje go do tego żaden przepis.

Jeżeli pracownik nie wykorzysta urlopu ojcowskiego w terminach wskazanych przez przepisy prawa pracy, wówczas uprawnienie do jego wykorzystania bezpowrotnie przepada. W związku z nieskorzystaniem z urlopu ojcowskiego pracownikowi nie należy się ekwiwalent pieniężny.

Wymiar urlopu ojcowskiego oraz jego udzielenie

Wymiar urlopu ojcowskiego wynosi 2 tygodnie. W stosunku do tego rodzaju urlopu stosuje się zasadę, która obowiązuje przy udzielaniu podstawowego oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego. W związku z tym należy przyjąć, że tydzień urlopu ojcowskiego odpowiada 7 dniom kalendarzowym, wliczając do jego wymiaru niedziele, święta i dni wolne z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Jeżeli zatem pracownik–ojciec będzie wnioskował o urlop w pełnym wymiarze, będzie on wynosił 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Pracownik we wniosku o urlop ojcowski wskazał, że zamierza wykorzystać urlop w pełnym wymiarze od 19 sierpnia 2014 r. (wtorek). Pracodawca odmówił, argumentując, że skoro urlop będzie wynosił pełne 2 tygodnie, powinien się rozpocząć od 18 sierpnia, czyli od poniedziałku. W ocenie pracodawcy nie powinna mieć miejsca sytuacja, w której urlop ojcowski w pełnym wymiarze obejmuje 3 tygodnie kalendarzowe. Postępowanie pracodawcy jest nieprawidłowe. Niezależnie od braku możliwości odmówienia udzielenia urlopu pracodawca powinien mieć na uwadze, że 7 czy 14 dni kalendarzowych urlopu ojcowskiego nie musi zaczynać się w pierwszym dniu tygodnia, jakim jest poniedziałek. Biorąc pod uwagę, że chodzi o kolejne 7 czy 14 dni nie ma żadnych przeszkód, aby urlop ojcowski rozpoczynał swój bieg np. w połowie tygodnia i kończył się w połowie kolejnego tygodnia.

Urlop tacierzyński i urlop ojcowski

Wymiar urlopu w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka

Nie można wykluczyć sytuacji, gdy pracownik zostanie ojcem 2 lub większej liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu. Powstaje wówczas pytanie, czy wymiar urlopu ojcowskiego ulegnie zwiększeniu w związku z urodzeniem się więcej niż 1 dziecka. W przypadku urlopu macierzyńskiego (podstawowego i dodatkowego) w takiej sytuacji dochodzi do zwiększenia wymiaru urlopu. Zasada ta nie maKodeks pracy nie dokonuje różnicowania w zakresie wymiaru tego urlopu przyjmując za kryterium liczbę dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Oznacza to, że ustawodawca określił w sposób sztywny wymiar urlopu ojcowskiego, który bez względu na dodatkowe okoliczności zawsze wynosi 2 tygodnie.

Wymiar urlopu ojcowskiego jest niezależny od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie oraz od zatrudnienia w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy.

Podział urlopu ojcowskiego na części

Z zagadnieniem urlopu ojcowskiego wiąże się problematyczna kwestia możliwości jego podziału na mniejsze części. Regulacje dotyczące urlopu ojcowskiego nie przewidują możliwości zarówno podziału tego urlopu na krótsze okresy niż 2-tygodniowe, jak też jego udzielania w dniach.

Pracownik złożył pracodawcy wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego w 2 niezależnych okresach każdorazowo obejmujących tydzień. Pracodawca odmówił uwzględnienia wniosku pracownika w zakresie podziału urlopu na części. Postępowanie pracodawcy było prawidłowe.

Forum Kadry

Urlop ojcowski w skróconym wymiarze

Wątpliwości dotyczące udzielania urlopu ojcowskiego mogą powstać także w przypadku wykorzystania urlopu, jeśli jego koniec przypada po terminie, w jakim pracownik może z niego skorzystać. Powstaje pytanie, czy pracownikowi należy się pełny wymiar urlopu ojcowskiego, czy może skrócony – do dnia poprzedzającego urodziny dziecka, czy do czasu trwania umowy terminowej. W omawianej sytuacji pracodawca nie powinien pozbawiać pracownika prawa do urlopu ojcowskiego. Uwzględniając brzmienie przepisu, z którego wynika, że urlop ojcowski przysługuje do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy, można przyjąć, że urlop powinien być udzielony w obniżonym wymiarze – ostatnim dniem urlopu będzie dzień poprzedzający pierwsze urodziny dziecka. Jeśli natomiast dochodzi do rozwiązania umowy o pracę przed wykorzystaniem pełnego wymiaru urlopu ojcowskiego, to urlop ten przysługuje jedynie do końca trwania zatrudnienia.

Pracownik złożył wniosek w sprawie wykorzystania urlopu ojcowskiego 21 lipca 2014 r. Pracodawca udzielił mu tego urlopu zgodnie z przepisami, tj. po 7 dniach od złożenia wniosku. Pracownik rozpoczął korzystanie z urlopu ojcowskiego 28 lipca br. Dziecko, na które wykorzystuje urlop ojcowski, urodziło się 2 sierpnia 2013 r. W takiej sytuacji urlop ojcowski przysługuje tylko do 1 sierpnia br. Pracownik wykorzysta zatem tylko 5 dni urlopu ojcowskiego, ponieważ od 2 sierpnia br. nie będzie już do niego uprawniony. Przedstawia to poniższy schemat:

Urlopy dla rodziców - najważniejsze informacje

W związku z urodzeniem się pracownikowi dziecka, zamierza on skorzystać z urlopu ojcowskiego. Jednocześnie jest zatrudniony u innego pracodawcy. Czy pracownik może wykorzystać urlop ojcowski u obu pracodawców?

Tak. Pracownik ma takie prawo, jeżeli będzie korzystał z urlopu ojcowskiego jednocześnie u obu pracodawców. Pracownik może wykorzystać urlop ojcowski również u jednego z pracodawców, pracując w tym czasie u drugiego pracodawcy. W takim przypadku nie będzie mógł już wykorzystać urlopu ojcowskiego u drugiego pracodawcy, ponieważ prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje tylko raz.

Pracownikowi urodziło się dziecko. Czy w związku z tym przysługuje mu urlop ojcowski, jeżeli matka dziecka nigdzie nie pracuje?

Tak. Pracownik ma prawo do urlopu ojcowskiego. Nie ma w tym przypadku znaczenia, że matka dziecka nie pracuje. Ojciec dziecka ma prawo do urlopu ojcowskiego nawet wówczas, gdy matka dziecka jest bezrobotna.

Podstawa prawna:

• art. 167, art 182³, art. 183¹ ust. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 208
• art. 29 ust. 5a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 159

Więcej przeczytasz w MONITORZE PRAWA PRACY I UBEZPIECZEŃ >>>