Czy pracownicy biurowi znają prawo pracy? RAPORT

• Znajomość prawa pracy a edukacja 
• Czy prawo pracy daje nam poczucie bezpieczeństwa?
• Prawo pracy – czy potrzebna mi ta wiedza? 

2023 to rok dużych zmian w Kodeksie pracy. Wchodząca nowelizacja dot. przepisów pracy zdalnej budzi niemałe poruszenie zarówno wśród pracowników, jak i pracodawców. Jaka jest świadomość prawa pracy wśród Polaków? Twórcy Rocketjobs.pl – portalu pracy dedykowanego pracownikom biurowym, oferującym ogłoszenia rekrutacyjne z obszaru najbardziej przyszłościowych i innowacyjnych branż postanowili zbadać w tym zakresie zatrudnionych w segmencie white collar. 

Znajomość prawa pracy a edukacja 

Z badań wynika, że pokaźna grupa polskich pracowników biurowych deklaratywnie pozytywnie ocenia swoją wiedzę na temat prawa pracy: 41 proc. z nich uważa, że zna je dobrze, 31 proc. – bardzo dobrze. Poziom wiedzy o prawie idzie w parze z zajmowaną pozycją – im wyższe stanowisko, tym lepsza deklaratywna znajomość paragrafów. Co ciekawe, nieznacznie gorzej ocenia się pod tym kątem starsza generacja pracowników (Zetki vs millenialsi to różnica 3 pkt procentowych). Najlepiej swoją znajomość praw oceniają pracownicy średnich i dużych przedsiębiorstw (kolejno 81 proc. i 80 proc.). Wciąż jednak duża grupa white collars, a dokładnie co piąty biały kołnierzyk postrzega swoją orientację w Kodeksie pracy jako mierną lub jedynie dostateczną. Na kim zatem powinien spoczywać obowiązek edukacji w tym zakresie? 64 proc. ankietowanych uważa, że na pracodawcy, 1/3 respondentów nie ma zdania na ten temat.

Młodzi Polacy oceniają swoją wiedzę na temat praw pracowniczych dość łaskawie i stawiają sobie w tym zakresie „mocną czwórkę”. Jednocześnie, odsuwają od siebie ten temat – powszechne jest przekonanie, że edukacja pracowników w zakresie prawa pracy powinna leżeć w gestii pracodawcy (64 proc.), a rzadziej samego pracownika (46 proc.). Być może prawa pracownicze nie są pasjonującym tematem i – co ważniejsze – chyba nie są zbytnio zrozumiałe.

Jednak, im wyższe stanowiska, tym widać większą świadomość znaczenia znajomości swoich praw jako pracownika. Podobnie, im wyżej w hierarchii zawodowej, tym deklaratywna znajomość praw jest większa, a zatem może ona wynikać po prostu z doświadczenia pracowników, a nie z czystej ciekawości ich praw. Osoby na stanowiskach kierowniczych lub dyrektorskich częściej niż inni twierdzą, że to pracownik powinien wykazać się inicjatywą i poznać swoje prawa. Być może taka refleksja przychodzi z wiekiem i stażem. Co więcej, wiedza ta przekłada się na emocjonalny komfort pracy i poczucie bezpieczeństwa (zdaniem 80 proc. badanych) – dostrzegają to szczególnie kobiety i osoby lepiej wykształcone – mówi Marta Bierca, dr socjologii (SWPS), etnolożka i antropolożka współzałożycielka agencji badawczej WiseRabbit i współautorka badania. 

Temat prawa pracy i jego znajomości przez pracowników wydaje się być jednym z bardziej aktualnych, omawianych przez działy HR. W trakcie procesów rekrutacyjnych, ale także później na etapie zatrudnienia nowej osoby, widoczna jest różnica “pokoleniowa” w znajomości prawa pracy. Kandydaci i pracownicy z mniejszym seniority, czy też stażem pracy, przejawiają większą świadomość paragrafów, które pojawiają się w Kodeksie pracy. Bezpośredni wpływ może mieć na to aktualność wiedzy, informacji przekazywanych w szkołach średnich czy na studiach. Tutaj pojawia się znak zapytania: jak często starsi stażem pracownicy aktualizują swoją wiedzę na temat aspektów prawnych w pracy? 

Wiedza uznawana za fundamentalną, często odświeżana jest dopiero w momencie, gdy jest nam do czegoś “potrzebna”, kiedy mamy poczucie, że nasz pracodawca robi coś wbrew zapisanym tam zasadom. W dobie tak często zmieniających się regulacji, ilu z zatrudnionych Polaków jest w stanie powiedzieć co dokładnie w Kodeksie pracy się znajduje? – idąc dalej, co w tym Kodeksie się zmieniło od ostatniego zapoznania? A także bardzo istotna kwestia – na kim powinien spoczywać obowiązek aktualizowania tej wiedzy – na pracownikach czy na pracodawcy? – mówi Hanna Cielebąk, Recruitment Specialist w Rocketjobs.pl, Just Join IT i Hello HR. 

Czy prawo pracy daje nam poczucie bezpieczeństwa?

Fakt znajomości kodeksu to jedno, ale czy pracownicy czują, że obecne prawa zabezpieczają ich interesy? Okazuje się, że aż 80 proc. white collars w Polsce czuje się bezpiecznie z obecnymi przepisami prawnymi. Jedynie 10 proc. z nich uważa, że obecny kodeks nie daje im komfortu psychicznego w miejscu pracy, 11 proc. nie jest tego pewnych. Jak na tym tle wypadają pracodawcy? Nienajgorzej, bo niemal 70 proc. pracowników biurowych zgadza się, że w ich organizacji przepisy prawa pracy są respektowane. Martwi jednak fakt, że niemal 20 proc. tej grupy czuje, że pracodawca łamie ich prawa. Ciekawym jest również, że im mniejsza firma, tym większe poczucie respektowania praw pracowniczych – tylko 5 proc. pracowników małych firm uważa, że pracodawca nie respektuje ich praw (względem 21 proc. zatrudnionych w średnich i dużych przedsiębiorstwach). 

Badanie na temat praw pracowniczych wg przedstawicieli pokolenia Z i Y pokazuje, że ponad 2/3 młodych Polaków (szczególnie pracowników mniejszych firm) dość pozytywnie ocenia swoich pracodawców pod względem respektowania praw pracowniczych. Ale ich opinia nie jest jednogłośna – niemal 1/5 deklaruje, że prawa pracownicze nie są respektowane. Bliższe przyjrzenie się wynikom pokazuje ciekawe niuanse  – mówi dr Marta Bierca, współautorka badania. 

Prawo pracy – czy potrzebna mi ta wiedza? 

72 proc. white collars w Polsce zgadza się, że znajomość prawa pomaga w pracy. Zaskakująco są też tacy, którzy myślą odmiennie – 16 proc. uważa, że nie, 12 proc. nie ma zdania. Rolę świadomości przepisów prawnych doceniają szczególnie kobiety, 75 proc. z nich twierdzi, że wiedza na ten temat pomaga w środowisku zawodowym (względem 68 proc. mężczyzn), jednak duża grupa mężczyzn wydaje się być sceptyczna – 20 proc. z nich w ogóle nie postrzega przydatności znajomości prawa w pracy[5]. 

Badanie pokazuje, że młodzi Polacy potrzebują edukacji w zakresie praw pracowniczych: w kontekście korzyści, z użyciem przyjaznego języka, z zastosowaniem przykładów. Widać potrzebę odczarowania przepisów jako niezrozumiałych i przydatnych jedynie w sytuacjach problematycznych czy konfliktowych. – mówi Marta Bierca, dr socjologii (SWPS), etnolożka i antropolożka, współzałożycielka agencji badawczej WiseRabbit i współautorka badania. 

Jako przedstawicielka działu People Function muszę przyznać, że nie jestem zaskoczona dużą świadomością oraz znajomością prawa pracy przez pracowników średnich i dużych przedsiębiorstw. W HEINEKEN Kraków przywiązujemy szczególną uwagę do przepisów prawa pracy. Podobnie jak Kodeks pracy niezwykle istotnymi elementami są dla nas nasza strategia, wartości, zachowania oraz inicjatywy CSR czy Diversity & Inclusion, które wspólnie kreują kulturę firmy i pozwalają budować jak najlepsze środowisko pracy. Myślę, że kolejnym elementem, który daje przewagę dużym pracodawcom w zakresie edukacji pracowników są wyspecjalizowane działy takie jak nasz – People Function, które posiadają nie tylko znakomitą wiedzę w obszarze prawa pracy, ale też umiejętność interpretacji przepisów prawnych, które często potrafią być zawiłe i niezrozumiałe dla pracowników. 

Ważnym aspektem, który wpływa na znajomość przepisów prawa pracy są odpowiednie formy komunikacji – informacje, materiały, nowoczesne platformy i szkolenia dostarczane przez nasze działy nie tylko w zakresie obowiązującego prawa pracy, ale i wszystkich zmian, które wchodzą w życie w ciągu roku. Są one pomocne zarówno dla zatrudnionych jak i managerów, którzy często są pierwszą linią wsparcia dla naszych pracowników. – mówi Katarzyna Orzechowska-Kardas, People Business Partner.

Badanie ilościowe na zlecenie Rocketjobs.pl na próbie N=500 pracowników biurowych w Polsce, styczeń 2023 r.