Pracownik podpisując umowę o pracę, niezależnie od rodzaju zawartej umowy o pracę, zobowiązuje się do wykonywania pracy w określonym miejscu, na określonym stanowisku, ale również w określonym wymiarze czasu pracy. Pomimo ustaleń stron stosunku pracy co do warunków zatrudnienia, potwierdzonych na piśmie w treści umowy o pracę, strony zawartego stosunku pracy mogą postanowić o ich zmianie.
Pracownik może w każdym czasie złożyć do pracodawcy wniosek o zmianę obowiązującego go wymiaru czasu pracy. Pracodawca może, ale nie musi wyrazić zgody na wniosek pracownika. Pracodawca jest odpowiedzialny za organizację pracy w zakładzie pracy, dlatego musi z rozwagą podejmować decyzje do co ewentualnego wyrażenia zgody na zmianę wymiaru czasu pracy, zwłaszcza jeśli ma ono dotyczyć zmniejszenia wymiaru etatu.
Pracownik może wnioskować o zmianę obowiązującego go wymiaru czasu pracy, wnosząc o zwiększenie wymiaru etatu bądź jego obniżenie.
Warto rozróżnić dwie sytuacje. Jedna, w której pracownik wnioskuje o obniżenie wymiaru etatu, ale nie jest pracownikiem uprawnionym do skorzystania z urlopu wychowawczego i sytuację, w której pracownik wnioskuje o obniżenie wymiaru etatu, ale jest uprawniony do skorzystania z urlopu wychowawczego. W tym drugim przypadku, pracownik korzysta ze szczególnej ochrony przed zwolnieniem.
Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego
Pracownik legitymujący się co najmniej 6 miesięcznym stażem zatrudnienia, wychowujący dziecko do 6 roku życia (lub 18 roku życia w przypadku dziecka niepełnosprawnego), który w związku z tym jest uprawniony do skorzystania z urlopu wychowawczego, może na swój wniosek obniżyć wymiar czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu, ale z tego urlopu nie korzysta. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
Wniosek należy złożyć do pracodawcy w terminie 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z upływem 21 dni od dnia złożenia wniosku.
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o:
1) udzielenie urlopu wychowawczego – do dnia zakończenia tego urlopu;
2) obniżenie wymiaru czasu pracy – do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.
Rozwiązanie umowy o pracę w tym czasie przez pracodawcę jest możliwe wyłącznie w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika lub przeprowadzane są zwolnienia na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Wraz z obniżeniem wymiaru czasu pracy, obniżeniu ulega wynagrodzenie proporcjonalnie do wymiaru etatu i wymiar urlopu proporcjonalnie do wymiaru etatu. Zmiana wymiaru etatu oraz jednoczesna zmiana wysokości wynagrodzenia wymaga zawarcia porozumienia zmieniającego.
Nie ma przeszkód prawnych, aby wniosek o obniżenie wymiaru urlopu został złożony jeszcze przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego. Przy czym, jeżeli pracownik np. chciałby skorzystać z obniżonego wymiaru czasu pracy, a co za tym idzie z ochrony przed rozwiązaniem i wypowiedzeniem umowy o pracę od pierwszego dnia po powrocie do pracy, to wskazane jest złożenie wniosku jeszcze w trakcie poprzedzającego powrót urlopu związanego z macierzyństwem, w terminie 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy.
Wzór wniosku
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków, wniosek o obniżenie wymiaru etatu, w przypadku pracownika uprawnionego do skorzystania z urlopu wychowawczego powinien zawierać:
1) imię i nazwisko pracownika;
2) imię i nazwisko dziecka, na które mógłby być udzielony urlop wychowawczy;
3) wskazanie okresu, przez który pracownik zamierza wykonywać pracę w obniżonym wymiarze czasu pracy;
4) wskazanie wymiaru czasu pracy, w którym pracownik zamierza wykonywać pracę.
Do wniosku dołącza się:
1) skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów;
2) oświadczenie o okresie, w którym pracownik dotychczas korzystał z wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego.
Wzór wniosku o obniżenie wymiaru etatu pracownika uprawnionego do skorzystania z urlopu wychowawczego:
Skorzystanie z możliwości obniżenia wymiaru czasu pracy nie ma wpływu na prawo pracownika do urlopu wychowawczego. Oznacza to, iż okres pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy nie pomniejsza wymiaru przysługującego pracownikowi urlopu wychowawczego.
Należy mieć jednak na uwadze fakt, że w doktrynie obowiązuje odmienny pogląd. Okres, w którym pracownik korzysta z prawa do obniżenia wymiaru czasu pracy konsumuje okres, w którym pracownik może korzystać z urlopu wychowawczego. Innymi słowy, wymiar urlopu wychowawczego skraca się o okres korzystania z obniżenia wymiaru czasu pracy na podstawie art. 186(7)§ 1 i odwrotnie.
Natomiast w kwestii tej wypowiedziało się Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z dnia 29 października 2014 r. będącym odpowiedzią na zapytanie przesłane w tej sprawie przez Wydawnictwo Podatkowe Gofin Sp. z o.o. "(...) prawo do obniżenia wymiaru czasu pracy na podstawie art. 186(7) K.p. jest odrębnym i niezależnym uprawnieniem wobec urlopu wychowawczego, aczkolwiek z tym urlopem funkcjonalnie powiązanym z tego względu, że przysługującym pracownikowi uprawnionemu do urlopu wychowawczego. Tym samym okres pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego nie wpływa na wymiar urlopu wychowawczego. Natomiast z prawa do pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy na podstawie art. 186(7) K.p. pracownik będzie korzystał przez okres, w którym będzie spełniał ustawowe warunki uprawniające go do urlopu wychowawczego.".
Zmiana pracodawcy
Pracownik, podejmujący pracę u nowego pracodawcy może zawnioskować o obniżenie wymiaru czasu pracy i jest chroniony przez zwolnieniem pod warunkiem, że legitymizuje się co najmniej 6 miesięcznym stażem zatrudnienia, jest rodzicem dziecka do lat 6 (lub 18 w przypadku dziecka niepełnosprawnego) i nie wyczerpał jeszcze prawa do skorzystania z urlopu wychowawczego u poprzedniego pracodawcy oraz ewentualny okres korzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy u poprzedniego pracodawcy nie przekroczył 12 miesięcy.
Poprzedni pracodawca jest zobowiązany wskazać w treści świadectwa pracy okres lub okresy korzystania z ochrony stosunku pracy przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem w związku z korzystaniem przez pracownika z możliwości obniżenia wymiaru czasu pracy.
Rezygnacja z obniżonego wymiaru etatu
Przepisy prawa nie precyzują czy i w jaki sposób pracownik może zrezygnować z obniżonego wymiaru czasu pracy. Istnieją trzy stanowiska w tej kwestii. Część praktyków nie dopuszcza możliwości powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy przed upływem terminu wskazanego we wniosku. Kolejna część ekspertów uważa, że rezygnacja z obniżonego wymiaru etatu jest możliwa wyłącznie za zgodą pracodawcy, który nie jest zobligowany do jej wyrażenia. Pozostała część ekspertów uważa, że skoro pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego, może również zrezygnować z wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Zatem pracownik mógłby zrezygnować z obniżonego wymiaru czasu pracy w każdym czasie, za zgodą pracodawcy lub za uprzedzeniem pracodawcy, najpóźniej na 30 dni przed przewidywanym powrotem pracownika do pracy. Osobiście, przychylam się do stanowiska, które umożliwia stronom dojście do porozumienia w tej sprawie.
Pracownica po wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego, złożyła do pracodawcy wniosek o zmniejszenie wymiaru etatu. Pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek pracownicy. Pracownica jeszcze przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy, zaszła w ciążę i przedłożyła do pracodawcy zwolnienie lekarskie. W takim przypadku obniżenie wymiaru etatu nadal pozostaje w mocy a pracodawca jest zobowiązany obniżyć wymiar etatu na okres wskazany we wniosku. Pracownica może wrócić do nieobniżonego wymiaru etatu jeszcze przed rozpoczęciem przebywania na zwolnieniu lekarskim, ale pod warunkiem, że pracodawca wyrazi na to zgodę.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2016.1666 t.j. z dnia 2016.10.12),
- Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U.2015.2243 z dnia 2015.12.29).
Sprawdź: Wskaźniki i stawki