Obwieszczenie o kontroli trzeźwości pracowników

Pracodawca, który chce wdrożyć u siebie możliwość przeprowadzania kontroli trzeźwości, musi ustalić ich zasady w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym, a jeśli w zakładzie pracy nie ma obowiązku tworzenia żadnego z tych dokumentów - w obwieszczeniu (art. 22^1c § 10 Kodeksu pracy). Jeśli tego nie zrobi, będzie mógł przeprowadzać kontrolę trzeźwości na dotychczasowych zasadach, czyli wzywając w tym celu policję.

Znowelizowane przepisy Kodeksu pracy wprowadzają minimalny zakres informacji, jakie powinny znaleźć się w wewnątrzzakładowych dokumentach w zakresie kontroli trzeźwości pracowników.

Treść regulaminu pracy, układu zbiorowego lub obwieszczenia w zakresie kontroli trzeźwości powinna zawierać:

informację o wprowadzeniu kontroli trzeźwości,
określenie grupy lub grup pracowników objętych kontrolą trzeźwości,
sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli,
określenie czasu i częstotliwości przeprowadzania kontroli.

Nie ma natomiast żadnych przeszkód, aby pracodawca rozszerzył zakres swoich wewnątrzzakładowych regulacji, jeśli uzna to za konieczne. Na zakres zawartych w dokumencie informacji nie ma także wpływu jego rodzaj. Regulamin pracy, układ zbiorowy i obwieszczenie mogą mieć taki sam zakres informacji w zakresie kontroli trzeźwości pracowników. Różnica natomiast będzie w trybie ich wprowadzania, ponieważ inne zasady obowiązują przy zmianie układu zbiorowego pracy, który wymaga współpracy ze związkami zawodowymi, inne przy regulaminie pracy, którego zmiana wymaga zachowania odpowiednich terminów i sposobu ogłoszenia (konsultacje ze związkami są konieczne tylko wówczas, gdy związki działają w zakładzie), a jeszcze inaczej będzie w przypadku obwieszczenia (jest ono jednostronnie przygotowane przez pracodawcę i podlega wyłącznie ogłoszeniu).

INFORLEX Kodeks pracy 2023

Wszystko o zmianach w prawie pracy 2023

INFOR

Wzór obwieszczenia w sprawie kontroli trzeźwości

INFOR

Komentarz 1. Przesłanki kontroli trzeźwości

Według nowych przepisów prewencyjna kontrola trzeźwości pracownika będzie możliwa, jeżeli okaże się to niezbędne dla zapewnienia:

• ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób,

• ochrony mienia.

Wystarczy jedna z wyżej wskazanych przesłanek, aby pracodawca wprowadził kontrole trzeźwości. Natomiast nie ma on możliwości wprowadzenia w swoich regulacjach wewnątrzzakładowych kontroli na innej podstawie.

Komentarz 2. Zakres kontrolowanych substancji

Zgodnie z przepisami kontrola trzeźwości może obejmować badanie zawartości w organizmach zatrudnionych zarówno alkoholu, jak i środków działających podobnie jak alkohol (np. narkotyków, dopalaczy). Pracodawca może w swoich wewnętrznych regulacjach sam podjąć decyzję, czy chce ograniczyć się wyłącznie do alkoholu, czy chce weryfikować także inne substancje działające jak alkohol. Natomiast nie ma możliwości, aby pracodawca w swoim wewnętrznym dokumencie dopuścił szerszy zakres kontroli niż wskazany w Kodeksie pracy.

Komentarz 3. Zatrudnieni podlegający kontroli

Obowiązkowym elementem wewnątrzzakładowej regulacji wprowadzającej kontrolę trzeźwości jest określenie kręgu osób, które pracodawca chce poddawać kontroli. Można to zrobić, wskazując grupę lub grupy pracowników poprzez wyraźne wymienienie nazw stanowisk. Możliwe jest też określenie tych osób poprzez wskazanie miejsca ich pracy albo konkretnego działania, które wykonują w trakcie pracy.

Komentarz 4. Podstawa zatrudnienia kontrolowanych

Kontrola trzeźwości zgodnie z nowymi przepisami może obejmować nie tylko pracowników pozostających z pracodawcą w stosunku pracy. Kontrole trzeźwości mogą być przeprowadzane odpowiednio także przez pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy, a także osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą, których praca jest organizowana przez tych pracodawców.

Komentarz 5. Czas, częstotliwość i miejsce kontroli

Kolejnym obligatoryjnym elementem wewnątrzzakładowej regulacji wprowadzającej kontrolę trzeźwości jest określenie czasu i częstotliwości jej przeprowadzania. Nie ma obowiązku wskazywania szczegółowo miejsca, w którym będzie przeprowadzana, jednak określenie, gdzie pracownik ma się stawić na kontrolę, będzie dobrą praktyką pracodawcy.

Czas i częstotliwość kontroli nie muszą być określone bardzo szczegółowo i sztywno. Można wskazać przedział czasowy albo zastosować określenie np. "przy okazji wejścia do zakładu pracy". Częstotliwość można określić ogólnie, wskazując, że będzie to nie częściej niż na określony czas. Istotne z perspektywy pracodawcy jest takie sformułowanie, które nie będzie go ograniczało w działaniach, a pracownik będzie miał poczucie, że kontrola może przydarzyć się także niespodziewanie - jeśli pracodawcy zależy na skuteczności prewencyjnej funkcji takich kontroli.

Komentarz 6. Sposób przeprowadzenia kontroli

Nadrzędną zasadą obowiązującą w trakcie kontroli jest ochrona godności i innych dóbr osobistych pracownika oraz poszanowanie jego intymności. Warto w regulaminie dookreślić, co w praktyce oznaczają te pojęcia. Można wskazać zasadę kontroli na osobności. Określić grono osób, które mogą mieć dostęp do wyniku badania. Można określić także zasady higieny obowiązujące w trakcie badania. Wskazanie sposobu działania w trakcie kontroli trzeźwości jest obligatoryjnym elementem wewnątrzzakładowej regulacji w tej kwestii.

Komentarz 7. Metody i narzędzia kontroli

Określenie metod i narzędzi kontroli jest obowiązkowym elementem regulacji wewnątrzzakładowej wprowadzającej weryfikację stanu trzeźwości. Nowe przepisy Kodeksu pracy przyjmują nadrzędną zasadę, zgodnie z którą kontrola trzeźwości przeprowadzana przez pracodawców ma się odbywać przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego, za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie. Pracodawca sam może dokonać wyboru, jakiego rodzaju urządzenia będzie używał, a w regulaminie wystarczy go wskazać. Nie ma konieczności podawania konkretnego modelu, jednak pracodawca może zdecydować się także na tak szczegółowe określenie narzędzia kontrolnego. Ważne jest natomiast, aby przestrzegał zasad jego serwisu (np. terminowej kalibracji) i posiadał stosowne dokumenty to potwierdzające.

Komentarz 8. Niedopuszczenie do pracy

Nowe przepisy Kodeksu pracy szczegółowo określają, w jakich sytuacjach pracodawca może nie dopuścić pracownika do pracy w związku z przeprowadzoną kontrolą trzeźwości, a także obowiązek przekazania zatrudnionemu informacji o podstawie niedopuszczenia go do pracy.

Pracodawca może nie dopuścić pracownika do pracy, jeżeli:

kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości (w rozumieniu ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi),
zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy,
kontrola trzeźwości wykaże obecność w organizmie pracownika środka działającego podobnie jak alkohol,
zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie jak alkohol lub zażywał taki środek w czasie pracy.

Uregulowanie tej kwestii w Kodeksie pracy powoduje, że uwzględnienie jej w regulaminie ma jedynie walor informacyjny. Pracodawca może też wskazać w regulaminie węższy zakres, niż ustanawia to ustawa. Natomiast nie ma możliwości jego rozszerzenia.

Komentarz 9. Kontrola przez policję

Na żądanie pracodawcy lub osoby niedopuszczonej do pracy badanie stanu trzeźwości (pod kątem zarówno alkoholu, jak i substancji działających podobnie jak alkohol) może przeprowadzić uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego, czyli np. policja. Pracodawca może w regulacjach wewnątrzzakładowych ograniczyć swoje prawo do żądania takiego badania.

Nie ma konieczności opisywania w regulacjach pracodawcy procedur obowiązujących przy badaniu wykonywanym przez policję, gdyż są one wyraźnie określone w Kodeksie pracy.

Komentarz 10. Kary porządkowe

Nowe przepisy Kodeksu pracy rozszerzają katalog przesłanek uzasadniających nałożenie na pracownika kary porządkowej (upomnienia, nagany lub kary pieniężnej) o przypadki stawienia się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie jak alkohol bądź zażywania takiego środka w czasie pracy (dotychczas Kodeks pracy przewidywał taką możliwość tylko w odniesieniu do alkoholu). W związku z tym nie jest konieczne powielanie tych przepisów w regulacji wewnątrzzakładowej wprowadzającej kontrole trzeźwości. Jednak w celach informacyjnych i prewencji można uwzględnić także takie informacje w wewnętrznym dokumencie.

Komentarz 11. Obowiązek informacyjny

Pracodawca na podstawie nowych przepisów ma obowiązek nowo zatrudnionym pracownikom wręczać informację o przeprowadzonych w zakładzie kontrolach trzeźwości, w formie papierowej lub elektronicznej, przed dopuszczeniem ich do pracy. W regulacji wewnątrzzakładowej można określić, jaką formułę zawiadomienia wybiera pracodawca.

W treści dokumentu zakładowego można też wskazać, w jaki sposób pracodawca poinformuje pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości. Zgodnie z przepisami powinien to zrobić w sposób u niego przyjęty, nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania.

Podstawa prawna

art. 1 pkt 1 ustawy z 1 grudnia 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2023 r. poz. 240

Magdalena Sybilska-Bonicka

specjalista z zakresu prawa pracy, prawnik, certyfikowany inspektor ochrony danych osobowych, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, wieloletni praktyk, trener biznesu i były wykładowca akademicki z zakresu prawa pracy

W kolejnym artykule w ramach akcji „Zmiany w Kodeksie pracy” piszemy o prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników

INFORLEX Kodeks pracy 2023

Wszystko o zmianach w prawie pracy 2023

INFOR

Obwieszczenie o kontroli trzeźwości pracowników - jak sporządzić? WZÓR