To pytanie często zadają osoby z niepełnosprawnościami. Z jakim stopniem można ubiegać się o określone ulgi i świadczenia? Co przysługuje ze stopniem lekkim, umiarkowanym, a co ze znacznym? Prezentujemy kilka ważnych przykładów.
- Trzy stopnie niepełnosprawności. Jakie przepisy?
- Jaki stopień niepełnosprawności do ulgi rehabilitacyjnej?
- Jaki stopień niepełnosprawności do świadczenia wspierającego?
- Jaki stopień niepełnosprawności uprawnia do dodatkowego urlopu?
- Jaki stopień niepełnosprawności obniża PFRON?
- Jaki stopień niepełnosprawności uprawnia do zasiłku stałego z MOPS?
- Jaki stopień do karty parkingowej?
- Czy te zasady mogą się zmienić?
Trzy stopnie niepełnosprawności. Jakie przepisy?
Zgodnie z polskim prawem dorosła osoba z niepełnosprawnością może zostać zaliczona do jednego z trzech stopni: lekkiego, umiarkowanego, znacznego.
- Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
- Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
- Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
Warto pamiętać, iż zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności osoby z niepełnosprawnością nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej. Tak jest w przypadkach przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej lub wykonywania pracy zdalnej.
Orzeczenie wydają w I instancji powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (PZON). Od niekorzystnego orzeczenia można odwołać się do zespołu wojewódzkiego (II instancja). Z kolei od orzeczenia wojewódzkiego zespołu (WZON) przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
Orzeczenie ustalające stopień niepełnosprawności stanowi także podstawę do przyznania ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów.
Jakie to prawa i ulgi? Oto kilka przykładów:
Jaki stopień niepełnosprawności do ulgi rehabilitacyjnej?
Z ulgi rehabilitacyjnej mogą skorzystać osoby ze znacznym, umiarkowanym i lekkim stopniem niepełnosprawności. To ważne rozwiązanie, dla osób, które poniosły wydatki na rehabilitację, lub wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych. Szczegółowy katalog wydatków znajduje się w ustawie o PIT.
Jaki stopień niepełnosprawności do świadczenia wspierającego?
Posiadanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności jest dopiero pierwszym krokiem na drodze do uzyskania świadczenia wspierającego. Formalnie może być to orzeczenie o znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniu. Trzeba jednak uzyskać wymagany poziom potrzeby wsparcia w decyzji WZON. Dopiero wtedy Zakład Ubezpieczeń Społecznych może przyznać świadczenie wspierające.
Zgodnie z definicją ustawową, potrzeba wsparcia to następstwo braku lub utraty autonomii fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej. Przy ustaleniu potrzeby wsparcia bierze się pod uwagę, adekwatnie do wieku oraz niepełnosprawności fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej, zdolność osoby do samodzielnego wykonywania określonych czynności, związanych z obszarami codziennego funkcjonowania oraz rodzaj wymaganego wsparcia, z uwzględnieniem czasu niezbędnego do jej wykonania oraz konieczności wsparcia przez inną osobę lub technologię wspomagającą, mającą na celu zapewnienie zwiększenia lub utrzymania niezależności osoby niepełnosprawnej.
W praktyce zatem najczęściej na świadczenie wspierające będą mogły liczyć osoby z niepełnosprawnością w stopniu znacznym.
W 2025 r. maksymalna kwota świadczenia wspierającego wynosi 4134 zł miesięcznie (w przypadku liczby punktów od 95 do 100).
Jaki stopień niepełnosprawności uprawnia do dodatkowego urlopu?
Dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w ciągu roku przysługuje pracownikom ze znaczną lub umiarkowaną niepełnosprawnością.
Jaki stopień niepełnosprawności obniża PFRON?
Pracodawca, spełniający określone warunki może obniżyć wpłaty na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, jeżeli wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 30%. Muszą to być pracownicy z orzeczeniem o
• znacznym stopniu niepełnosprawności lub
• umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję, oraz niewidomych.
Jaki stopień niepełnosprawności uprawnia do zasiłku stałego z MOPS?
Zasiłek stały wypłacają ośrodki pomocy społecznej osobom spełniającym kryteria dochodowe. Przykładowo w 2025 r. dochód osoby samotnej nie może przekroczyć kwoty 1010 zł. Maksymalna wysokość zasiłku to 1229 zł. Do uzyskania zasiłku uprawnione są osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności.
Jaki stopień do karty parkingowej?
Zgodnie z aktualnymi przepisami, prawo do karty parkingowej przysługuje osobom niepełnosprawnym w stopniu znacznym. Osoby z umiarkowanym stopniem również mogą uzyskać kartę, ale muszą mieć dodatkowo odpowiedni kod w orzeczeniu (04-O, 05-R, 10-N lub 07-S). Nie są to jedyne warunki, jakie należy spełnić. Przede wszystkim kartę parkingową wydaje się osobie niepełnosprawnej, która ma znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się. Odpowiednie wskazanie znajduje się w orzeczeniu.
Czy te zasady mogą się zmienić?
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje nad zmianami w systemie orzekania o niepełnosprawności.
„Informuję, że rozpoczęto prace nad projektem „Przebudowa modelu orzekania o niepełnosprawności oraz form wsparcia. Działanie Funduszu Europejskiego dla Rozwoju Społecznego 03.04 – Nowe rozwiązania na rzecz osób z niepełnosprawnościami”. Jego celem jest przygotowanie kompleksowego i uwzględniającego indywidualne potrzeby osób z niepełnosprawnościami modelu orzekania o niepełnosprawności. Jeszcze w 2025 roku planowane jest przeprowadzenie konsultacji społecznych, które umożliwią zebranie opinii grup zainteresowanych nowym systemem orzekania o niepełnosprawności” – poinformował pod koniec maja Łukasz Krasoń, Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w odpowiedzi na interpelację poselską.
Aktualnie nie jest zatem jeszcze znany kierunek tych prac. Biorąc pod pod uwagę ich rozmiar, przebudowa systemu może okazać się długotrwałym procesem.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 44; ost. zm. Dz. U. z 2025 r., poz. 620)
Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy