Również w 2025 r. pracownikom w wieku przedemerytalnym będzie przysługiwała ochrona przed zwolnieniem z pracy. Opisujemy kto i kiedy podlega ochronie przez rozwiązaniem umowy o pracę w 2025 r.
- Komu przysługuje ochrona przed zwolnieniem z pracy?
- Czy pracodawca może zwolnić pracownika w okresie ochronnym przedemerytalnym?
- Kiedy ochrona przedemerytalna nie obowiązuje?
- Rozwiązanie bez wypowiedzenia bez winy pracownika w wieku przedemerytalnym
- Wiek przedemerytalny a likwidacja zakładu pracy
- Ochrona przed zwolnieniem przy obniżonym wieku emerytalnym
Komu przysługuje ochrona przed zwolnieniem z pracy?
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, dalej jako: KP) jak i inne ustawy np. o związkach zawodowych - przewiduje szereg zdarzeń - na skutek których poszczególni pracownicy chronieni są przed rozwiązaniem umowy o pracę. Wybranym grupom, m.in. kobietom w ciąży, osobom w wieku przedemerytalnym, osobom korzystającym ze zwolnień lekarskich czy działaczom związkowym przysługuje więc szczególna ochrona przed zwolnieniem z pracy.
Czy pracodawca może zwolnić pracownika w okresie ochronnym przedemerytalnym?
Generalnie pracodawca, nie może zwolnić pracownika w okresie ochronnym przedemerytalnym, ale są pewne wyjątki. Zacznijmy jednak od podstaw. W Polsce powszechny wiek emerytalny dla kobiet wynosi 60 lat a dla mężczyzn 65 lat. Jeżeli kobiecie i mężczyźnie brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcie wieku emerytalnego podlegają oni ochronie przed rozwiązaniem umowy o pracę. Przepis art. 39 KP wskazuje, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.
OCHRONA NA 4 LATA PRZED OSIĄGNIĘCIEM WIEKU EMERYTALNEGO. Jeżeli więc:
- kobieta pracownica ukończy 56 lat
- mężczyzna pracownik ukończy 61 lat
podlegają ochronie przed rozwiązaniem umowy o pracę za wypowiedzeniem.
Janina W. planuje osiągnąć wiek emerytalny w dniu 30 września 2028 r. i wtedy przejść na emeryturę. W dniu 30 września 2024 r. Janina W. ukończy 56 rok życia. Jej okres ochronny przed rozwiązaniem umowy rozpocznie się w tej dacie w 2024 roku.
Kiedy ochrona przedemerytalna nie obowiązuje?
Istotne jest to, że przepisy wskazują na ochronę osób w wieku przedemerytalnym tylko przed wypowiedzeniem, już nie przed tzw. dyscyplinarką, czyli przed rozwiązaniem umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Jeżeli więc np. pracownica, która ma 57 lat, czy pracownik, który ma 63 lat (czyli w tym okresie 4 lat przed emeryturą):
1) w sposób ciężki naruszy podstawowe obowiązki pracownicze;
2) popełnieni w czasie trwania umowy o pracę przestępstwo, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
3) w sposób zawiniony utraci uprawnienia konieczne do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku;
to pracodawca może w takich sytuacjach rozwiązać umowę o pracę.
Rozwiązanie bez wypowiedzenia bez winy pracownika w wieku przedemerytalnym
Ponadto pracodawca jest uprawniony do rozwiązania umowy o pracę takiego pracownika w trybie natychmiastowym bez winy pracownika:
1) jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
a) dłużej niż 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;
2) w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione w pkt 1, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.
Wiek przedemerytalny a likwidacja zakładu pracy
Pracownik nie będzie też chroniony przed wypowiedzeniem, jeżeli zakład pracy ogłosi upadłość, otworzy postępowania sanacyjne lub zakład zostanie zlikwidowany.
Ochrona przed zwolnieniem przy obniżonym wieku emerytalnym
Jak już było wskazane w Polsce wyróżniamy:
- powszechny wiek emerytalny – 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn
- ale również obniżony wiek emerytalny, który przysługuje określonym grupom zawodowym, np. policjantom, górnikom, pracownikom służ - czyli generalnie osoby zatrudnione w szczególnych warunkach.
Pracownicy, którzy wykonują pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i w związku z tym dotyczy ich obniżony wiek emerytalny (potocznie: wcześniejsza emerytura), również są chronieni przed wypowiedzeniem umowy o pracę w wieku przedemerytalnym.
Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się: pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, np.: praca pod ziemią, przy przetwórstwie azbestu, produkcji ołowiu i kadmu, praca ratowników w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym.
Za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:
- pracowników organów kontroli państwowej;
- pracowników organów administracji celnej;
- pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną;
- dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu,
telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo
fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy; - nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela;
- żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej;
- pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a–5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 961 i 1610).
Jaki jest wiek uprawniający do przejścia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze?
- co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Okresy zatrudnienia na kolei to okresy pozostawania w stosunku pracy w kolejowych jednostkach organizacyjnych, w czasie których pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy.
- co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionej w wykazie A dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna).
- wiek wynoszący 10, 15 lub 20 lat w zależności od wykonywanej pracy na stanowisku pracy wymienionym w wykazie B rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przy spełnieniu pozostałych warunków.
- co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Dodatkowo wymagane jest osiągnięcie ww. wieku w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej lub wykonywanie tej pracy w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę oraz objęcie układem zbiorowym pracy dziennikarzy,
- co najmniej 15 lat zatrudnienia w Najwyższej Izbie Kontroli dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Dodatkowo wymagane jest osiągnięcie ww. wieku w czasie zatrudnienia w Najwyższej Izbie Kontroli,
- co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej uprawnia do przejścia na emeryturę w wieku: tancerz, akrobata, gimnastyk, ekwilibrysta, kaskader: 40 lat (kobieta) i 45 lat (mężczyzna), solista wokalista, muzyk grający na instrumentach dętych, treser zwierząt drapieżnych: 45 lat (kobieta) i 50 lat (mężczyzna), artysta chóru, żongler, komik cyrkowy, aktor teatru lalek: 50 lat (kobieta) i 55 lat (mężczyzna), aktorka, dyrygentka – 55 lat, muzyk grający na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operator obrazu filmowego, fotografik: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna),
- w celu ustalenia uprawnień osoby w wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna) za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się również:
- pracowników organów kontroli państwowej,
- pracowników organów administracji celnej,
- nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela,
- żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej, jeżeli nie spełniają warunków lub utracili prawo do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób,
- pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej.
Pani Anna ma ukończone 41 lat i od 2 lat pracuje w COLOREX sp. z o.o. jako sprzedawczyni. Pani Anna posiada ponad 16 lat doświadczenia zawodowego jako treser zwierząt drapieżnych, które nabyła jeszcze przed zatrudnieniem w COLOREX sp. z o.o., gdy pracowała m.in. w cyrku. Obecny pracodawca postanowił rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem z Panią Anną, twierdząc, że nie ma ona jeszcze prawa do ochrony przed wypowiedzeniem, gdyż nie osiągnęła wieku przedemerytalnego 56 lat. Pracodawca się myli. Pani Anna wskazała pracodawcy przy wręczaniu jej wypowiedzenia, że jest chroniona, gdyż w wieku 45 lat będzie uprawniona do przejścia na emeryturę w związku z wykonywaniem działalności artystycznej, gdyż miała ponad 15 lat stażu. Z tego powodu pracodawca nie może wręczyć jej oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem (ochrona pracownika w wieku przedemerytalnym).
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)