- Prawo do urlopu wypoczynkowego
- Kiedy urlop wypoczynkowy ulega przedawnieniu?
- Jak liczyć przedawnienie urlopu wypoczynkowego? Kiedy roszczenie jest wymagane?
- Przedawnienie urlopu a urlop wychowawczy
- Co w przypadku gdy pracownik nie wykorzysta zaległego urlopu?
- Co z niewykorzystanym urlopem na wypowiedzeniu?
- Czy można wykorzystać zaległy urlop u nowego pracodawcy?
- Czy urlop przepada przy zmianie pracy?
Prawo do urlopu wypoczynkowego
Generalną zasadą jest, że pracownikowi udziela się urlopu wypoczynkowego w roku, w którym nabył do niego prawo. Jednakże, urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z planem urlopów, w danym roku kalendarzowym, należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.
Kiedy urlop wypoczynkowy ulega przedawnieniu?
Na przykładzie można podać, że z dniem 30 września 2022 r. przedawnią się niewykorzystane urlopy, które przysługiwały za rok 2018 r. a które powinny być udzielone najpóźniej do 30 września 2019 r. Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ generalną zasadą jest 3-letni okres przedawnienia roszczeń pracowniczych, w tym roszczeń o urlop wypoczynkowy. Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. No tak, ale kiedy roszczenie staje się wymagalne?
Jak liczyć przedawnienie urlopu wypoczynkowego? Kiedy roszczenie jest wymagane?
Jeżeli np. urlop wypoczynkowy w wymiarze 26-dni przysługiwał za 2018 r. i nie został wykorzystany w 2018 r., to powinien zostać wykorzystany w roku następnym. Powinien zostać udzielony najpóźniej do 30 września 2019 r. Jeżeli z jakiś względów tak się nie stanie, to właśnie termin 30 września 2019 r. będzie terminem rozpoczęcia biegu przedawnienia prawa do zaległego urlopu wypoczynkowego. Dla ww. sytuacji już 30 września 2022 r. ulegną przedawnieniu niewykorzystane urlopy, które przysługiwały za 2018 r. Przy obliczaniu terminu należy stosować generalną zasadę z art. 112 Kodeksu Cywilnego, czyli termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca.
Przedawnienie urlopu a urlop wychowawczy
Co ważne, bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas korzystania z urlopu wychowawczego. Zasada ta obowiązuje od 2013 r., kiedy to wprowadzono nowelizację przepisów, mającą na celu jeszcze większą ochronę szeroko rozumianego rodzicielstwa. Istnieją jednak pewne nieścisłości tej regulacji, ponieważ np. pracownica, która urodziła dziecko podczas urlopu wychowawczego, może korzystać z zawieszenia biegu przedawnienia urlopu wychowawczego, podczas gdy pracownica, która z urlopu wychowawczego nie skorzystała i urodziła kolejne dziecko, jest tego uprawnienia pozbawiona.
Co w przypadku gdy pracownik nie wykorzysta zaległego urlopu?
Pracodawcy mają świadomość, że nieudzielenie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawne obniżenie wymiaru tego urlopu, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, które podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. W związku z powyższym, jeżeli pracownik nie wykorzysta zaległego urlopu, w drodze polecenia służbowego, może zostać „wysłany” na urlop, nawet bez swojej zgody. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy. Dzieje się tak, pomimo tego, iż urlop to prawo a nie obowiązek pracownika. Jeżeli z jakiś przyczyn pracownik jednak nie wykorzysta udzielonego urlopu, może to prowadzić do nałożenia na niego kary porządkowej (upomnienia lub nagany) za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy.
Co z niewykorzystanym urlopem na wypowiedzeniu?
Kolejna sytuacja, w której pracownik może zostać zobowiązany do wykorzystania urlopu, to przypadek kiedy umowa pracownika zostaje rozwiązana (bez znaczenia pozostaje to z czyjej inicjatywy) i pracownik znajduje się w wypowiedzenia. Wówczas pracodawca ma prawo „wysłać” go na urlop wypoczynkowy, nawet bez jego zgody. Nie ma też znaczenia, czy niewykorzystany urlop jest urlopem bieżącym, czy zaległym.
Czy można wykorzystać zaległy urlop u nowego pracodawcy?
Nie, nie można wykorzystać zaległego urlopu u nowego pracodawcy. Pracodawca zobowiązany jest rozliczyć urlop pracownika w ramach jego stosunku pracy. W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Strony stosunku pracy mogą oczywiście ustalić, że w części będzie wypłacony ekwiwalent pieniężny a w części będzie udzielony urlop, ważne jednak, aby wszystko odbyło się do zakończenia stosunku pracy, tj. do ostatniego dnia trwania umowy.
Czy urlop przepada przy zmianie pracy?
Co do zasady tak, przepada. Nie da się przenieść i wykorzystać urlopu wypoczynkowego u nowego pracodawcy. Istnieje jednak możliwość przeniesienia urlopu wypoczynkowego na nową (kolejną) umowę, ale zawartą z tym samym pracodawcą. Musi to mieć miejsce bezpośrednio po zakończeniu dotychczasowego stosunku pracy, bez choćby dnia przerwy. Zarówno pracownik, jak i pracodawca muszą się na to zgodzić. W takiej sytuacji, pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego, bowiem strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
Podstawa prawna:
Ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
Ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360)