URLOPY ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM DLA OJCA DZIECKA – PORADNIK
Przedstawiamy pierwszą część Poradnika "Urlopy związane z rodzicielstwem dla ojca dziecka". W tym artykule zostanie omówiony urlop macierzyński wykorzystywany przez ojca.
Urlop macierzyński dla ojca dziecka
Co do zasady, osobą uprawnioną do urlopu macierzyńskiego jest matka dziecka. Jednak w ograniczonym zakresie i w określonych okolicznościach z urlopu macierzyńskiego może skorzystać także ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny. Poniższa analiza dotyczy możliwości skorzystania z tego uprawnienia przez ojca dziecka.
Wymiar urlopu macierzyńskiego zależy od liczby urodzonych dzieci przy jednym porodzie i wynosi:
- 20 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 31 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
- 33 tygodni - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
- 35 tygodni - w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
- 37 tygodni - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Przed przewidywaną datą porodu pracownica może wykorzystać z powyższej puli nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Jest to jednak jej uprawnienie, a nie obowiązek.
Pierwsze 14 tygodni urlopu tylko dla matki
Urlop macierzyński rozpoczyna się z mocy prawa z chwilą urodzenia dziecka. Pierwsze 14 tygodni urlopu po porodzie przysługują co do zasady wyłącznie matce dziecka. Kobieta nie może z nich zrezygnować. Jest to więc część urlopu przewidziana nie tylko na opiekę nad dzieckiem, ale także na regenerację sił i zdrowia matki nadwerężonych na skutek wysiłku ciążowego i porodowego.
W przypadku rezygnacji przez kobietę z urlopu po wykorzystaniu jego obligatoryjnej 14-tygodniowej części pozostałą część urlopu macierzyńskiego może już wykorzystać ojciec dziecka.
Kiedy ojciec może wcześniej przejść na urlop macierzyński?
Wyjątki (!!!)
Od powyższej reguły ustawodawca przewidział jednak kilka wyjątków.
- Matka - pracownica legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, już po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu.
- Pracownica, która przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, może przerwać urlop macierzyński na okres pobytu w tym szpitalu albo zakładzie leczniczym.
W takich przypadkach również dalsza część urlopu kontynuowana może być przez ojca-dziecka.
Podkreślić należy, iż w każdym powyższym przypadku warunkiem rezygnacji z pozostałej części urlopu (lub jego przerwania) jest jednak nieprzerwana kontynuacja opieki nad dzieckiem. W takiej sytuacji możliwe są następujące warianty uzależnione od statusu pracowniczego ojca:
- pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik - ojciec wychowujący dziecko;
- przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony - ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.
W drugim z wymienionych przypadków przerwanie działalności zarobkowej oznacza zaprzestanie jakiejkolwiek aktywności zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. Niekoniecznie musi to jednak oznaczać całkowite formalne zawieszenie działalności gospodarczej.
Tryb rezygnacji i przejęcia pozostałej części urlopu przez ojca dziecka
Pracownica składa pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy.
Pobierz wnioski:
- Wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego - wzór
- Rezygnacja z części urlopu macierzyńskiego - wzór wniosku (w przypadku niezdolności matki do samodzielnej egzystencji)
Pozostałą część urlopu macierzyńskiego pracodawca udziela, pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika - ojca wychowującego dziecko.
Pobierz wniosek:
Terminy uprzedzenia nie obowiązują przy przerwaniu urlopu na okres leczenia szpitalnego.
Reasumując, skorzystanie z urlopu macierzyńskiego przez ojca uzależnione jest od rezygnacji przez matkę z jego pozostałej części po wykorzystaniu przez nią 14 (8) tygodni. W takim przypadku ojciec dziecka może wykorzystać pozostałą część urlopu macierzyńskiego.
Z drugiej strony, matka nie może samodzielnie zrezygnować z urlopu macierzyńskiego, jeśli ojciec lub inny członek rodziny nie przejmie opieki nad dzieckiem na pozostałą część urlopu.
Zgon matki, porzucenie dziecka, brak ubezpieczenia
Sytuacje szczególne:
- Zgon matki dziecka
W przypadku zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego albo ubezpieczonej - matki dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko, przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu zgonu pracownicy albo ubezpieczonej - matki dziecka. W tym przypadku pozostała część urlopu przysługuje w całości.
- Porzucenie dziecka
W przypadku porzucenia dziecka przez pracownicę w czasie urlopu macierzyńskiego albo ubezpieczoną - matkę dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko, przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu porzucenia dziecka, nie wcześniej jednak niż po wykorzystaniu przez:
1) pracownicę, po porodzie, co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego;
2) ubezpieczoną - matkę dziecka, zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie.
Pozostałej części urlopu macierzyńskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika – ojca wychowującego dziecko. Wniosek nie wymaga okresu uprzedzenia. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika – ojca wychowującego dziecko albo pracownika – innego członka najbliższej rodziny.
- Matki nieobjęte ubezpieczeniem społecznym lub nieposiadające tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem
W przypadku:
1) zgonu matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, albo nieposiadającej tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem,
2) porzucenia dziecka przez matkę nieobjętą ubezpieczeniem, o którym mowa w pkt 1, albo nieposiadającą tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem,
3) niemożności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę nieobjętą ubezpieczeniem, o którym mowa w pkt 1, albo nieposiadającą tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji
- pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu zgonu matki dziecka, porzucenia przez nią dziecka albo powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji.
W przypadku podjęcia przez matkę dziecka nieposiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko przysługuje, w okresie trwania zatrudnienia matki dziecka, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej od dnia podjęcia zatrudnienia przez matkę dziecka aż do wyczerpania jego wymiaru.
Urlop ojca dziecka jest w tym przypadku uzależniony od zatrudnienia niepracującej na dzień urodzenia dziecka matki, albowiem w okresie kiedy matka nie pracuje, może ona sama sprawować opiekę nad dzieckiem.
Pozostałą część urlopu macierzyńskiego pracodawca udziela, pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika - ojca wychowującego dziecko.
Podstawa prawna:
art. 180, 181, 182 kodeksu pracy
Kolejne części w przygotowaniu:
- Część 2 – Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego
- Część 3 – Urlop ojcowski
- Część 4 – Urlop rodzicielski
- Część 5 – Urlop wychowawczy