Działalność podlegająca obowiązkowi ubezpieczeń społecznych
Na zawieszenie prawa do świadczenia albo zasiłku przedemerytalnego lub zmniejszenie ich wysokości wpływa przychód osiągany z tytułu wykonywania działalności obowiązkowo podlegającej ubezpieczeniom społecznym. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczeń społecznych - zgodnie z art. 104 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej - uważa się zatrudnienie lub inną pracę zarobkową albo pozarolniczą działalność.
Służba lub działalność wykonywana za granicą
Przychodem wpływającym na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń i zasiłków przedemerytalnych jest także przychód uzyskiwany z tytułu służby (mowa tu o tzw. służbach mundurowych - Wojsko, Policja, Państwowa Straż Pożarna itd.) oraz przychód osiągany z tytułu działalności wykonywanej za granicą.
Kwoty zasiłków
Przychodem tym są także kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, a także kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
Nowość: Umowy zlecenia 2015
Obowiązkowe ubezpieczenie społeczne
Zdecydowana większość zarobkujących świadczeniobiorców uzyskuje przychody z tytułu działalności podlegającej obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Są to - przede wszystkim - przychody osiągane z tytułu:
- pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy,
- pracy nakładczej,
- pracy wykonywanej na podstawie umowy-zlecenia i umowy agencyjnej lub współpracy przy wykonywaniu jednej z tych umów,
- wykonywania pracy w ramach umowy o świadczenie usług (innej niż umowa-zlecenie lub agencyjna), do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia lub współpracy przy wykonywaniu tej umowy,
- wykonywania pracy na podstawie:
- umowy-zlecenia,
- umowy agencyjnej,
- innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu,
- umowy o dzieło,
- jeżeli umowę taką uprawniony do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy (zawartej z innym podmiotem) wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,
- prowadzenia pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu,
- wykonywania pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
- odpłatnego świadczenia pracy, na podstawie skierowania do pracy, w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania oraz
- pobierania stypendium sportowego.
Pozostałe przychody
Pozostałe przychody uzyskiwane przez osoby uprawnione do świadczeń (zasiłków) przedemerytalnych, np. darowizny, pożyczki, wygrane w grach losowych itp. pozostają bez wpływu na wysokość tych świadczeń. Źródłem uzyskania tych przychodów nie jest bowiem działalność rodząca obowiązek ubezpieczeń społecznych.
Zasady ustalania przychodu
Przy ustalaniu przychodu wpływającego na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia i zasiłku przedemerytalnego stosuje się art. 104 ustawy emerytalnej.
Z art. 104 ust. 4 wskazanej ustawy wynika, że dla ustalenia, czy osiągany przychód wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego, nie ma znaczenia to, czy osoba uprawniona do jednego ze wskazanych świadczeń opłaca składki na ubezpieczenia społeczne, czy też jest zwolniona z tego obowiązku z uwagi na podleganie obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z innego tytułu. Informacja ta ma szczególne znaczenie z uwagi na fakt, że osoba osiągająca przychód z dwóch (lub więcej) tytułów, rozliczana jest z łącznej kwoty przychodu, niezależnie od tego, czy od obydwóch tych przychodów opłaca składki.
Osoba uprawniona od maja 2013 r. do świadczenia przedemerytalnego, od czerwca podjęła zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy i osiąga wynagrodzenie w kwocie 1 300 zł miesięcznie. W grudniu 2013 r. rozpoczęła także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Z tytułu prowadzenia tej działalności nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne, a jedynie składkę zdrowotną. Przy ustalaniu przychodu tej osoby ZUS uwzględni przychód uzyskany zarówno z tytułu zatrudnienia, jak i z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Przychód z tej ostatniej działalności zostanie więc uwzględniony, niezależnie od tego, że z tytułu jej wykonywania uprawniony nie podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych. Istotne jest bowiem nie to, czy istnieje obowiązek opłacania składki, lecz czy wykonywany rodzaj działalności sam w sobie jest wskazany w ustawie systemowej jako rodzący obowiązek takich ubezpieczeń.
Ustawa z 30 kwietnia 2004 r. dopuszcza możliwość zbiegu prawa do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego z prawem do renty rodzinnej. Osoba uprawniona do renty rodzinnej, a pobierająca - wskutek dokonanego wyboru - świadczenie lub zasiłek przedemerytalny, nie w każdym przypadku podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych. Obowiązek taki nie występuje np. z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności. Niezależnie jednak od tego, że w takich przypadkach nie jest opłacana składka na ubezpieczenia społeczne - z uwagi na regulację zawartą we wskazanym art. 104 ust. 4 ustawy emerytalnej - przychód osiągany przez tę osobę podlega uwzględnieniu przy rozliczaniu świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego.
Ubezpieczenie zdrowotne na urlopie wychowawczym
Kobieta, uprawniona do świadczenia przedemerytalnego przyznanego na podstawie ustawy przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, złożyła wniosek o rentę rodzinną po mężu. ZUS przyznał tę rentę, jednak jej wysokość okazała się być znacznie niższa od wysokości pobieranego świadczenia. Zgodnie z wnioskiem zainteresowanej ZUS nadal wypłaca świadczenie przedemerytalne. W czerwcu 2013 r. uprawniona podjęła współpracę przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, bo - jakkolwiek pobiera świadczenie przedemerytalne - to z uwagi na to, że ma ustalone prawo do renty rodzinnej - jest również rencistką. Przychód uzyskiwany z działalności gospodarczej (przychód zadeklarowany, nie niższy jednak niż minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne) - mimo niepodlegania obowiązkowi ubezpieczeń - jest uwzględniany jako przychód wpływający na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia przedemerytalnego. Natomiast z uwagi na to, że przychód ten nie przekracza 70% przeciętnego wynagrodzenia (w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą za przychód uważa się podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne) - pozostaje bez wpływu na wysokość renty rodzinnej, zainteresowana musi dokładnie policzyć, czy korzystniejsze jest pobieranie renty rodzinnej w pełnej wysokości, czy zmniejszonego świadczenia przedemerytalnego.
Kolejna ważna informacja dotyczy sposobu ustalania wysokości przychodu z tytułu wykonywania określonej działalności (tzn. dodatkowej pracy) osiąganego przez osobę uprawnioną do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego.
Przychód ten przyjmowany jest w wysokości stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Jest to informacja szczególnie istotna dla osób uzyskujących przychód z zatrudnienia wykonywanego w ramach stosunku pracy. Nie wszystkie przychody uzyskiwane z pracy są bowiem oskładkowane.
Zasady rozliczania składek na ubezpieczenie społeczne z umów cywilnoprawnych
Oczywiście nie należy zapominać o tym, że jakkolwiek składki nie są opłacane od przychodów wymienionych w art. 104 ust. 6 ustawy emerytalnej, a więc m.in. od zasiłków chorobowych czy wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, to z mocy tego przepisu przychody te są uwzględniane przy ustalaniu przychodu wpływającego na zawieszenie prawa do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego lub zmniejszenie ich wysokości.
W listopadzie 2004 r., osoba uprawniona do zasiłku przedemerytalnego podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. W styczniu 2013 r. chorowała przez 5 dni i za ten okres wypłacono jej wynagrodzenie z tytułu niezdolności do pracy. Natomiast w lipcu 2013 r. osobie tej z zakładowego funduszu socjalnego wypłacono należność z tytułu tzw. wczasów pod gruszą. Przy ustalaniu przychodu zostanie uwzględnione wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy. Do kwoty tego przychodu nie zostanie natomiast wliczona należność wypłacona z zakładowego funduszu socjalnego.
Jeżeli osoba uprawniona do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego nie jest zobowiązana do opłacania składek - przychód przyjmuje się w takiej wysokości, w jakiej jest ustalany, w przypadku gdy istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.
Kolejna, bardzo istotna informacja dotyczy tego, w jakiej wysokości ustalany jest przychód dla osób, które prowadzą pozarolniczą działalność.
Z art. 104 ust. 1a ustawy emerytalnej jednoznacznie wynika, że za przychód osiągany przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność uważa się przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu ustawy systemowej. Za przychód osoby prowadzącej taką działalność i niepłacącej składek na ubezpieczenia społeczne (np. z uwagi na równoczesne wykonywanie pracy z tytułu zatrudnienia), uważa się przychód ustalany w takiej wysokości, w jakiej - dla danego okresu - ustalona została podstawa wymiaru tych składek.
Ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących umowy cywilnoprawne
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą osiąga dochód, z którego rozlicza się dla celów podatkowych w wysokości wahającej się między 1 500 a 4 000 zł miesięcznie. Nie jest to jednak ta kwota, którą powinna wykazać do ZUS. Za przychód tej osoby uważa się bowiem kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W 2013 r. podstawa ta wynosiła 2 227,80 zł i właśnie ta kwota stanowi przychód wpływający na zmniejszenie świadczenia przedemerytalnego.
Na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń (zasiłków) przedemerytalnych nie wpływa przychód uzyskany z tytułu działalności wykonywanej przed ustaleniem prawa do jednego z tych świadczeń, a także przychód uzyskany po ustaniu prawa do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego oraz w okresie, gdy prawo do tych świadczeń było zawieszone.
Prawo do świadczenia przedemerytalnego zostało przyznane od 11 grudnia 2012 r. W styczniu 2013 r. zainteresowany otrzymał zaległe wynagrodzenia, należne z tytułu pracy wykonywanej w okresie zatrudnienia, które ustało w maju 2012 r. Kwota tego wynagrodzenia nie stanowi przychodu wpływającego na zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego świadczenia.
Składki na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. - wyrok TK
Źródło: Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych