Obowiązki rozliczeniowe z pracownikami na przełomie roku

Pracodawcy prywatni mają pewną dowolność w kształtowaniu kosztów pracy. Zatem w prosty sposób mogą osiągnąć znaczące oszczędności.

Rozliczenia podatkowe

Podmioty dokonujące w ciągu roku wypłat m.in. ze stosunku pracy, stosunku służbowego, pracy nakładczej, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, jak również z innych źródeł mają obowiązek przekazać pracownikom (podatnikom) właściwe informacje lub deklaracje roczne.

Imienna informacja PIT-11

Jeżeli pracownik nie złożył pracodawcy PIT-12, musi rozliczyć się z dochodów samodzielnie, sporządzając zeznanie roczne po zakończeniu roku podatkowego. Z dochodów osiągniętych z pracy pracownik rozlicza się na podstawie dostarczonej mu przez pracodawcę imiennej informacji przygotowanej według ustalonego wzoru PIT-11. W informacji tej pracodawca powinien wykazać wysokość przychodów uzyskanych w ciągu roku ze stosunku pracy (bez przychodów zwolnionych z opodatkowania). Do przychodów z tego tytułu należy zaliczyć:

• wynagrodzenia,
• zasiłki z ubezpieczenia społecznego wypłacone przez zakład pracy ze środków ZUS,
• sumy kosztów uzyskania przychodów potrąconych przy poborze miesięcznych zaliczek,
• kwoty pobranych zaliczek,
• kwoty potrąconych składek na ubezpieczenia społeczne,
• kwoty składek zdrowotnych w części nieprzekraczającej 7,75% podstawy ich wymiaru.

W PIT-11 pracodawca musi także wyszczególnić przychody dodatkowo osiągnięte przez pracownika z tytułu wykonywanej osobiście działalności na podstawie m.in.:

• umowy zlecenia,
• umowy o dzieło,
• powołania do pełnienia funkcji członka zarządu czy rady nadzorczej, z tytułu udziału w organach stanowiących osób prawnych,
• umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem,
• kontraktów menedżerskich.

Pracodawca ma obowiązek sporządzić informację PIT-11 do końca lutego roku następującego po roku podatkowym (art. 39 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, dalej updof). Za 2011 r. pracodawca musi wywiązać się z tego obowiązku w terminie do 29 lutego 2012 r. sporządzając PIT-11 w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden doręcza podatnikowi, a drugi właściwemu dla podatnika urzędowi skarbowemu. Płatnik może (nie ma takiego obowiązku) sporządzić trzeci egzemplarz, który pozostawi w dokumentacji firmy.

Na podstawie danych zawartych w informacji PIT-11 pracownik sporządza zeznanie roczne.

Informacja PIT-8C

Podmioty, które w 2011 r. dokonały wypłaty należności lub świadczeń z tzw. innych źródeł, od których nie były zobowiązane pobrać zaliczki na podatek dochodowy (ani podatku zryczałtowanego), mają obowiązek sporządzić dla podatników informację PIT-8C (art. 42a updof). Za 2011 r. należy ją przekazać do 29 lutego 2012 r. podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania podatnika, a w przypadku osób, które nie mają miejsca zamieszkania na terytorium Polski – urzędowi skarbowemu właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych.

W PIT-8C należy wykazać przychody podlegające opodatkowaniu, których nie można zakwalifikować do takich źródeł, jak:

• stosunek pracy,
• działalność wykonywana osobiście,
• działalność gospodarcza,
• kapitały pieniężne.

Do przychodów z innych źródeł należy zaliczyć m.in.:

• wartość bonów wydanych przez związki zawodowe swoim członkom,
• wartość paczek przekazanych związkowcom przez związek zawodowy,
• zasiłki z ubezpieczenia chorobowego wypłacone zleceniobiorcom,
• nagrody przyznane w ramach konkursów organizowanych przez firmę,
• odszkodowania na rzecz osób trzecich.

Roczna deklaracja PIT-4R

Płatnicy (pracodawcy, zleceniodawcy) mają obowiązek sporządzić roczną deklarację PIT-4R o pobranych w poszczególnych miesiącach roku podatkowego zaliczkach na podatek dochodowy (art. 38 ust. 1a updof). Termin złożenia urzędowi skarbowemu deklaracji rocznej PIT-4R upływa z końcem stycznia następnego roku podatkowego, tj. 31 stycznia 2012 r. za 2011 r.

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Na koniec roku kalendarzowego pracodawcy powinni podjąć decyzję o tym, czy w przyszłym roku utworzyć fundusz czy z niego zrezygnować.

Kto musi utworzyć zfśs w 2012 r.

Elementem decydującym o obowiązku utworzenia zfśs jest stan zatrudnienia na 1 stycznia danego roku kalendarzowego. W 2012 r. fundusz musi powstać u pracodawców zatrudniających na 1 stycznia 2012 r. co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Oznacza to, że przy ustalaniu stanu zatrudnienia na potrzeby utworzenia zfśs nie należy brać pod uwagę liczby zatrudnionych pracowników według prowadzonej ewidencji, ale należy ustalić, ile zajmą łącznie pełnych etatów.

Ważny jest też dzień, na który jest ustalana liczba pełnych etatów, czyli 1 stycznia. Może się bowiem zdarzyć, że pracodawca zatrudni pracownika od 2 stycznia ze względu na dzień wolny przypadający w Nowy Rok. Osoba ta nie zwiększy zatem stanu zatrudnienia obligującego do utworzenia zfśs. Zmiany, jakie nastąpią w stanie zatrudnienia po 1 stycznia 2012 r., nie będą miały wpływu na obowiązek tworzenia zfśs w przyszłym roku, ale będą kształtować wysokość odpisu na fundusz u pracodawców, którzy go utworzyli.

Liczebność załogi nie ma znaczenia jedynie dla pracodawców prowadzących działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych, którzy muszą tworzyć zfśs.

WAŻNE!

Z tworzenia zfśs nie mogą zrezygnować jednostki sektora finansów publicznych.

Pozostali pracodawcy, zatrudniający 1 stycznia mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, mogą utworzyć fundusz lub wypłacać świadczenia urlopowe.

Rezygnacja z tworzenia zfśs i z wypłaty świadczeń urlopowych

Pracodawcy prywatni zobowiązani do tworzenia zfśs (zatrudniający 1 stycznia co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty), mają możliwość obniżenia kwoty odpisu lub odstąpienia od tworzenia zfśs. Od obowiązków socjalnych taki pracodawca może uchylić się np. w razie trudności finansowych uniemożliwiających dokonanie odpisu w ustawowej wysokości.

Pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty mogą zdecydować o nietworzeniu funduszu na określony czas bądź bezterminowo lub zdecydować o zmianie wskaźnika odpisu na niższy, dokonując modyfikacji w przepisach wewnątrzzakładowych – w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania. Pracodawca nie może jednak podjąć takich decyzji jednostronnie. Zmieniając układ zbiorowy czy regulamin wynagradzania musi uzyskać zgodę zakładowej organizacji związkowej, jeśli taka działa w firmie. W przypadku braku związków zawodowych pracodawca posiadający regulamin wynagradzania musi uzyskać pisemną akceptację przedstawiciela załogi. W przeciwnym razie decyzja o odstąpieniu od tworzenia funduszu czy o zmniejszeniu odpisów nie będzie mogła wejść w życie.

Firma handlowa „Miś” będzie zatrudniać na 1 stycznia 2012 r. 35 osób w przeliczeniu na pełne etaty. W zakładzie nie działają związki zawodowe. Firma jest zobowiązana utworzyć zfśs, ale chce z tego zrezygnować. Zanim jednak pracodawca wprowadzi do regulaminu wynagradzania zapis o nietworzeniu funduszu, musi na to uzyskać pisemną zgodę reprezentanta pracowników. Jeśli przedstawiciel załogi nie wyrazi zgody, firma ma obowiązek utworzyć zfśs w 2012 r.

Pracodawcy zatrudniający na 1 stycznia 2012 r. co najmniej 20 pracowników (nie w przeliczeniu na pełne etaty), u których funkcjonuje układ zbiorowy pracy czy regulamin wynagradzania, mogą odstąpić od tworzenia zfśs lub od wypłaty świadczeń urlopowych przez zmianę postanowień zawartych w tych przepisach wewnątrzzakładowych.

Firmy zatrudniające na 1 stycznia 2012 r. mniej niż 20 pracowników nie mają obowiązku tworzenia regulaminu wynagradzania. Mogą zatem samodzielnie, bez konsultacji z personelem, podjąć decyzję o nietworzeniu funduszu lub niewypłacaniu świadczeń urlopowych. O swojej decyzji pracodawcy muszą jednak poinformować pracowników do końca stycznia 2012 r. w dowolny sposób przyjęty w firmie, np. przez ogłoszenie na tablicy ogłoszeń czy w sieci intranet.

Istnieją wątpliwości co do skutków przekroczenia terminu na poinformowanie pracowników o nietworzeniu zfśs. Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy, jeśli pracodawca nie dotrzyma tego terminu, powinien przez cały rok wypłacać świadczenia urlopowe lub naliczyć odpis na fundusz socjalny. Jeśli tego nie zrobi, w przypadku kontroli inspekcji pracy może się narazić na mandat lub karę grzywny w postępowaniu przed sądem.

Innego zdania są sądy. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 1 marca 2007 r. (I OSK 814/06) orzekł, że za opóźnienie grozi najwyżej grzywna, a pracodawca w tym przypadku nie ma obowiązku wypłaty świadczeń czy naliczenia odpisu za ten rok. Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z 15 stycznia 2008 r. (XII Pa 442/07) uznał, że termin na powiadomienie pracowników o nietworzeniu funduszu lub niewypłacaniu świadczenia urlopowego ma jedynie charakter instrukcyjny, a jego przekroczenie nie powoduje obowiązku wypłaty świadczeń. Za jego przekroczenie nie grozi też grzywna. Dlatego, zgodnie z prezentowaną linią orzeczniczą, informację o rezygnacji z wypłaty świadczeń urlopowych i tworzenia funduszu socjalnego zakład może przekazać pracownikom nawet po 31 stycznia.

Podstawa prawna:

• art. 77² Kodeksu pracy,
• art. 11 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 22 ust. 2, ust. 11, art. 27b ust. 2, art. 27f, art. 37 art. 38 ust. 1a, art. 39 ust. 1, art. 42a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.),
• art. 3, art. 4, art. 5 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.),
• § 1 i § 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczenia odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (Dz.U. Nr 43, poz. 349).