Prawo do urlopu macierzyńskiego w szczególnych okolicznościach

Uprawnienie do urlopu macierzyńskiego związane jest z porodem rozumianym w sensie medycznym. Z medycznego punktu widzenia czym innym jest poronienie, a czym innym urodzenie martwego dziecka. Zarówno poronienie, jak i tzw. urodzenie martwe są zaliczane do procesów fizjologicznych związanych z wydaleniem lub wydobyciem z ustroju matki płodu, które następują na różnych etapach ciąży. Wyjaśnienia podstawowych pojęć zawarte są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (zwanym dalej rozporządzeniem).

Poronienie

Ciąża trwająca poniżej granicy czasowej wynoszącej 22 tygodnie (dokładnie 21 tygodni i 6 dni) jest zaliczana do poronienia. Wynika to z definicji poronienia zawartej w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Zgodnie z nią poronieniem określa się wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, który nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli, jeśli nastąpiło to przed upływem 22. tygodnia ciąży (21 tygodni i 6 dni). Poronienie odnotowuje się w dokumentacji medycznej.

Kiedy można zwolnić pracownika na urlopie macierzyńskim >>

Z poronieniem nie łączą się żadne uprawnienia związane z porodem. Odnoszący się do tego zagadnienia art. 180¹ k.p. mówi wprost o urodzeniu martwego dziecka, natomiast pomija kwestie związane z poronieniem. Pracownicy, która straciła dziecko we wczesnym stadium ciąży, przysługuje jedynie zwolnienie na czas niezdolności do pracy. Co ważne, za czas niezdolności do pracy wskutek choroby przypadającej w ciąży pracownica zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia (art. 92 § 1 pkt 2 k.p.). Gdyby nieobecność w pracy wynosiła więcej niż 33 dni w ciągu roku, wówczas pracownicy przysługuje zasiłek chorobowy określony przepisami ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.).

Urodzenie martwego dziecka

Urodzeniem martwym określa się całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, jeśli nastąpiło po upływie 22. tygodnia ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli.

Kodeks pracy w art. 180¹ przesądza o tym, że w razie tego rodzaju urodzenia (a także zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia) pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, jednak nie krócej niż przez okres 7 dni od zgonu dziecka.

Modyfikacja powyższej reguły zachodzi w sytuacji urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie. Jeśli poza obumarłym płodem, przy tym samym porodzie przy życiu pozostaną pozostałe dzieci (lub dziecko), wówczas matce przysługuje urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu. A zatem, jeśli w przypadku ciąży bliźniaczej na świat przychodzi dwoje żywych dzieci, wówczas pracownicy przysługuje 31 tygodni obligatoryjnego urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 1 pkt 2 k.p.). Urodzenie tylko jednego żywego dziecka przy ciąży bliźniaczej obniża wymiar tego urlopu do 20 tygodni (art. 180¹ w zw. z art. 180 § 1 pkt 1 k.p.). W przypadku ciąży trojaczej urodzenie dwójki żywych dzieci oznacza, że wymiar urlopu macierzyńskiego będzie wynosił 31, zamiast 33 tygodni. W omawianych przypadkach pracownica może liczyć także na dodatkowy urlop macierzyński.

Dokumentowanie prawa do urlopu

Prawo do urlopu macierzyńskiego wiąże się ściśle z porodem. Jego zajście powinno zostać udowodnione za pomocą odpowiednich dokumentów. Pracownica zamierzająca skorzystać z urlopu macierzyńskiego przed porodem powinna przedstawić zaświadczenie lekarskie stwierdzające przewidywaną datę porodu. Po porodzie zaś przedkłada odpis aktu urodzenia dziecka. Akty urodzenia dokumentują nie tylko urodzenia żywe, lecz także urodzenia martwe.

WAŻNE!

Dla pracodawców problematyczna jest okoliczność, że akty urodzenia zawierające adnotację o martwym urodzeniu obejmują zarówno przypadki kwalifikowane w medycynie jako poronienie, ale też te uznawane jako urodzenie martwe sensu stricto.

Wynagrodzenie dla pracownicy przebywającej na urlopie macierzyńskim i wypoczynkowym >>

Jeśli dla potrzeb medycznych przepisy wyraźnie rozróżniają sytuację, w której dochodzi od poronienia od tej, w której następuje martwe urodzenie, to istnieje problem odpowiedniego udokumentowania każdej z nich. Dzieje się tak ze względu na brak skorelowania przepisów ww. rozporządzenia z ustawą – Prawo o aktach stanu cywilnego (zwaną dalej ustawą).

Ustawa wymaga zgłoszenia urodzenia dziecka w urzędzie stanu cywilnego w ciągu 14 dni od dnia narodzin. Jeżeli dziecko urodziło się martwe, zgłoszenie takiego zdarzenia powinno nastąpić w ciągu 3 dni. W wyniku zgłoszenia jest wystawiany akt urodzenia, przy czym dla dziecka, które urodziło się martwe, sporządza się akt urodzenia z adnotacją w rubryce „Uwagi”, że dziecko urodziło się martwe. W takim przypadku nie sporządza się aktu zgonu.

Akt urodzenia sporządza się na podstawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka wystawionego przez lekarza, położną lub zakład opieki zdrowotnej (art. 40 ust. 1 ustawy). Wpisywana w tym zaświadczeniu informacja o okresie trwania ciąży nie wpływa na sposób wypełnienia aktu urodzenia. Niezależnie od rzeczywistego czasu trwania ciąży umieszczana w akcie urodzenia adnotacja zawsze informuje o urodzeniu martwego dziecka. Dzieje się tak dlatego, że ustawa nie odzwierciedla podziału na poronienia i urodzenia martwe, dokonanego na potrzeby prowadzenia dokumentacji medycznej.

Praca na urlopie macierzyńskim i wychowawczym >>

Na pytanie, czy akt urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu wystawiony we wczesnej fazie ciąży (co jest de facto poronieniem) może być podstawą do żądania udzielenia urlopu macierzyńskiego, odpowiedź nie jest jednoznaczna. W tej materii zdania są podzielone. Jedni twierdzą, że zamieszczona w akcie urodzenia adnotacja jest wystarczającą przesłanką do przyznania pracownicy urlopu macierzyńskiego. Inni, że rozstrzygające znaczenie w tej kwestii mają przesłanki medyczne, a zatem dla pracodawcy wiążące są przepisy rozporządzenia. Wydaje się, że wątpliwości może ostatecznie rozwiać tylko interwencja ustawodawcy.

Podstawa prawna:

• art. 92 § 1 pkt 2, art. 180, 180¹, 182¹ Kodeksu pracy,
• art. 40 ustawy z 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (DzU z 2004 r. nr 161, poz. 1688 ze zm.),
• załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (DzU nr 252, poz. 1697).