Umiejętność prawidłowego obliczenia wysokości wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest dla pracodawców bardzo ważna.
Od wartości tego wskaźnika zależy:
- w przypadku pracodawców z otwartego rynku – czy mają oni obowiązek dokonywać comiesięcznych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, wskaźnik ten ma także wpływ na wysokość tych wpłat,
- w przypadku pracodawców z chronionego rynku pracy – spełnienie jednego z warunków umożliwiających uzyskanie statusu zakładu pracy chronionej.
Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych oblicza się z uwzględnieniem z zasad zawartych w art. 21 ust. 1 i 5 oraz art. 28 ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2008 r. nr 14, poz. 92 ze zm.) zwanej dalej ustawą o rehabilitacji. Z przepisów tych wynika, że zatrudnienie ustala się w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.
Z zawartej w ustawie o rehabilitacji definicji wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynika, że oblicza się go miesięcznie, a nie w dłuższym odcinku czasu (wyrok NSA z 5 października 2004 r., FSK 89/2004 ONSAiWSA 2005/4/82).
Dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego >>
Przykład
Pani K. jest osobą niepełnosprawną. Zatrudniona jest w hurtowni materiałów biurowych na 1/2 etatu. W tej samej hurtowni pracuje niepełnosprawny pan M. również w wymiarze 1/2 etatu. Dla pracodawcy pani K. i pan M. liczeni są jako jeden pracownik (łącznie pracują w pełnym wymiarze czasu pracy).
Do ogólnej liczby pracowników nie wlicza się pełnosprawnych pracowników:
- zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego,
- przebywających na urlopach wychowawczych,
- nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo służby zastępczej,
- będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy,
- nieświadczących pracy w związku z uzyskaniem świadczenia rehabilitacyjnego,
- przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne ustawy.
Przykłady
Pani J. jest pełnosprawnym pracownikiem. Złożyła ona pisemny wniosek do pracodawcy o udzielenie jej urlopu bezpłatnego. Pracodawca pani J. może, ale nie musi, udzielić jej urlopu. Jeżeli pracodawca wyrazi zgodę na urlop, w czasie przebywania na urlopie pani J. nie będzie wliczana do liczby pracowników zatrudnionych u swojego pracodawcy.
***
Pan K. jest pełnosprawnym pracownikiem. W wyniku wyborów parlamentarnych zdobył on mandat poselski. W związku z tym pan K. złożył wniosek do swojego pracodawcy o przyznanie mu bezpłatnego urlopu na czas pełnienia funkcji. Pracodawca pana K. przychylił się do jego wniosku i udzielił mu tego urlopu. Pracodawca, w czasie gdy pan K. będzie na bezpłatnym urlopie, będzie wliczał go do liczby zatrudnionych przez siebie pracowników.
Sposób obliczania wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest korzystny dla pracodawców. Umożliwia bowiem uzyskanie korzystnego dla pracodawcy wskaźnika przez uwzględnienie osób niepełnosprawnych faktycznie nieświadczących pracy. Jednocześnie przy wyliczeniach nie uwzględnia się pracowników pełnosprawnych, którzy nie świadczą pracy. Przy wyliczaniu stanów zatrudnienia stosujemy metodę średniej arytmetycznej. Metoda średniej arytmetycznej polega na tym, że dodajemy stany zatrudnienia w poszczególnych dniach w danym miesiącu (łącznie z niedzielami, świętami oraz dniami wolnymi od pracy). Jeżeli miesiąc rozpoczyna się dniem wolnym od pracy, przyjmujemy stan zatrudnienia z dnia poprzedniego lub następnego. Otrzymaną sumę dzielimy przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca.
Przykład
Stan zatrudnienia w firmie X w maju wyglądał następująco:
- w dniach 1–10 maja pracowało 21 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty),
- od 11 maja stan zatrudnienia został zwiększony o 5 dodatkowych etatów i do końca miesiąca nie uległ zmianie.
Wyliczenie stanu zatrudnienia w maju w firmie X:
[(10dni × 21 etatów) + (21dni × 26 etatów)] : 31 dni = 24,38 etatu.
Wskaźnik zatrudnienia w zakładach pracy chronionej
Przepisy ustawy o rehabilitacji przewidują pewną modyfikację przy obliczaniu wysokości wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych dla zakładów pracy chronionej.
Zakłady pracy chronionej mogą do liczby pracowników zaliczyć także osoby wykonujące pracę nakładczą, jeżeli ich wynagrodzenie zostało ustalone co najmniej w wysokości:
- najniższego wynagrodzenia – w stosunku do wykonawców, dla których praca nakładcza stanowi jedyne źródło utrzymania,
- połowy najniższego wynagrodzenia – w stosunku do pozostałych wykonawców.
Stronami umowy o pracę nakładczą są nakładca (odpowiednik pracodawcy) i wykonawca (odpowiednik pracownika).
Natomiast najniższe wynagrodzenie oznacza minimalne wynagrodzenie za pracę obowiązujące w grudniu roku poprzedniego.
Pomoc publiczna dla osób niepełnosprawnych na działalność gospodarczą >>
Przykłady
Pan J. jest osobą niepełnosprawną. Z uwagi na poważne dysfunkcje narządu ruchu i związane z tym problemy z opuszczaniem domu, zdecydował się na świadczenie pracy w domu jako wykonawca. Jego praca polega na składaniu długopisów. Pan J. zarabia miesięcznie kwotę nie niższą od 1276 zł (kwota ta stanowiła wysokość minimalnego wynagrodzenia w grudniu 2009 r.). Pracodawca pana J. wlicza go do liczby swoich pracowników.
***
Pan M. jest osobą niepełnosprawną zatrudnioną w wymiarze 1/2 etatu jako informatyk w firmie telekomunikacyjnej. Dodatkowo pan M. dorabia jako wykonawca, składając obudowy do komputera. Z uwagi na monotonny charakter pracy nie poświęca dużo czasu pracy nakładczej. Z tytułu jej wykonywania zarabia miesięcznie ok. 400 zł. Pracodawca natomiast nie wlicza go do liczby swoich pracowników.
Wymiar czasu pracy wykonawców określa się jako iloraz wysokości ustalonego wynagrodzenia i najniższego wynagrodzenia, przy czym maksymalny wymiar czasu pracy nie może przekraczać jednego etatu.
Podstawa prawna:
- art. 21 ust. 1 i 5 oraz art. 28 ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2008 r. nr 14, poz. 92 ze zm.).