Pracodawca może polecić pracownikowi pełnienie dyżuru w zakładzie pracy lub w innym wyznaczonym miejscu. Dyżur to pozostawanie pracownika poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę. Czy za dyżur przysługuje pracownikowi rekompensata?
Dyżur pracowniczy
Dyżur to pozostawanie pracownika, na polecenie pracodawcy, poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę:
w zakładzie pracy lub
w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Innym miejscem pełnienia dyżuru, wyznaczonym przez pracodawcę, może być np. dom pracownika.
Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy na rzecz pracodawcy.
Dyżur nie może naruszać prawa pracownika do 11-godzinnego odpoczynku dobowego oraz 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego.
Pracownik nie może odmówić pełnienia dyżuru – ten obowiązek wynika z podstawowych obowiązków pracowniczych.
Rekompensata za czas dyżuru
Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje rekompensata w postaci:
czasu wolnego od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru lub
wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania pracownika, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik płacowy nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. Wynagrodzenie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy udzielenie czasu wolnego jest niemożliwe.
Jeśli pracownik dyżurował w domu i nie wykonywał w tym czasie pracy, to pracodawca nie musi mu rekompensować czasu dyżuru.
Wynagrodzenie za czas dyżuru
Sposób obliczania wynagrodzenia za czas dyżuru zależy od rodzaju otrzymywanych przez pracownika składników pensji.
Jeżeli płaca pracownika określona jest stawką godzinową, wówczas wynagrodzenie za dyżur oblicza się mnożąc stawkę godzinową przez liczbę godzin pełnionego dyżuru.
Jeżeli natomiast płaca pracownika określona jest w stałej stawce miesięcznej, to obliczenie wynagrodzenia za dyżur wymaga:
Krok 1. Podzielenia płacy zasadniczej określonej stawką miesięczną przez liczbę godzin do przepracowania w miesiącu, w którym pracownik pełnił dyżur,
Krok 2. Pomnożenia uzyskanej stawki przez liczbę godzin pełnionego dyżuru.
Z kolei w przypadku, gdy pracownik wynagradzany jest płacą zmienną bez wyodrębnionej stawki miesięcznej i godzinowej (np. prowizyjne lub akordowe), do obliczenia wynagrodzenia za dyżur konieczne jest:
Krok 1. Ustalenie 60% średniej podstawy wyliczeń ustaloną wg zasad przewidzianych przy liczeniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy – chodzi tu o średnią z okresu 3 miesięcy bądź maksymalnie z 12 miesięcy (w przypadku znacznych wahań płacy) poprzedzających miesiąc dyżuru,
Krok 2. Podzielenie otrzymanej kwoty przez liczbę godzin przepracowanych w okresie przyjmowanym do ustalania podstawy wynagrodzenia za dyżur,
Krok 3. Pomnożenie wyznaczonej stawki godzinowej przez liczbę godzin dyżuru.
Podstawa prawna:
art. 1515 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)
§ 4, § 4a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 927)