Prawo do urlopu wypoczynkowego jest jednym z podstawowych praw pracowniczych. Wymiar urlopu zależy od ogólnego stażu pracy pracownika. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy mimo zatrudnienia pracownik nie nabędzie prawa do urlopu wypoczynkowego. Jak to jest możliwe?
- Wymiar urlopu wypoczynkowego
- Obliczanie stażu pracy pracownika
- Urlop uzupełniający
- Urlop wypoczynkowy w razie pierwszej pracy w życiu
Wymiar urlopu wypoczynkowego
Każdy pracownik ma prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownik nie może zrzec się prawa do tego urlopu.
Wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy pracownika. Pracownik zatrudniony na cały etat, którego staż pracy:
- jest krótszy niż 10 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni;
- wynosi co najmniej 10 lat, ma prawo do 26 dni urlopu.
Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Za podstawę wymiaru urlopu należy brać – w zależności od stażu pracy pracownika – 20 lub 26 dni. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Pracownik zatrudniony jest na 4/5 etatu. Jego całkowity staż pracy wynosi 19 lat, a zatem za podstawę wymiaru urlopu wypoczynkowego należy wziąć 26 dni. Po uwzględnieniu wielkości etatu, wymiar urlopu należy obliczyć następująco:
26 dni : 4/5 etatu = 20,8 dni, co po zaokrągleniu w górę do pełnego dnia wynosi 21 dni urlopu wypoczynkowego.
Obliczanie stażu pracy pracownika
Do stażu pracy pracownika, od którego zależy prawo do urlopu wypoczynkowego i jego wymiar, należy wliczać okresy poprzedniego zatrudnienia – nie mają przy tym znaczenia przerwy w zatrudnieniu ani sposób ustania stosunku pracy. W razie jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.
W okresie, od którego zależy wymiar urlopu pracownika, uwzględnia się nie tylko okresy jego zatrudnienia, ale także okres nauki. Wliczeniu podlega z tytułu ukończenia:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
- szkoły policealnej – 6 lat,
- szkoły wyższej – 8 lat.
Powyższe okresy nauki nie podlegają sumowaniu.
Pracownik z wyższym wykształceniem był zatrudniony przez 2 lata u pracodawcy A. Następnie zmienił on pracę i od 3 lat pracuje u pracodawcy B. W sumie pracownik pracuje 5 lat i przysługiwałoby mu 20 dni urlopu, gdyby nie ukończył szkoły wyższej. Jednak do okresu, od którego zależy wymiar jego urlopu wypoczynkowego, należy wliczyć także 8 lat z tytułu ukończenia studiów. W sumie okres ten wynosi 13 lat i pracownikowi przysługuje urlop w wymiarze 26 dni.
Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.
Urlop uzupełniający
Pracownikowi, który wykorzystał urlop wypoczynkowy za dany rok kalendarzowy, a następnie uzyskał w ciągu tego roku prawo do urlopu w wyższym wymiarze, przysługuje urlop uzupełniający.
Pracownik do marca 2024 r. wykorzystał 20 dni urlopu wypoczynkowego, należnego mu z tytułu stażu pracy krótszego niż 10 lat. W kwietniu osiągnął on 10-letni staż pracy i nabył prawo do urlopu wypoczynkowego w wyższym wymiarze wynoszącym 26 dni. Z tego względu pracownikowi przysługuje prawo do urlopu uzupełniającego w wymiarze 6 dni, który powinien wykorzystać do końca 2024 r.
Urlop wypoczynkowy w razie pierwszej pracy w życiu
W wyjątkowy sposób ustalane jest prawo do urlopu wypoczynkowego i jego wymiar w przypadku pracownika podejmującego pracę po raz pierwszy w życiu. Pracownik taki, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. W tym przypadku nie ma przepisu, który zobowiązywałby pracodawcę do zaokrąglania w górę niepełnego dnia urlopu. Nie ma jednak przeszkód, aby pracodawca dokonał takiego zaokrąglenia, co będzie rozwiązaniem korzystnym dla pracownika.
Pracownikiem podejmującym pracę po raz pierwszy w roku kalendarzowym jest osoba, która:
- nie była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w poprzednim roku kalendarzowym ani wcześniej,
- w poprzednich latach nie była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, ale w roku bieżącym pracowała już u innego pracodawcy (zmiana pracodawcy nie wpływa na zasadę nabywania prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego).
Prawo do kolejnych urlopów wypoczynkowych pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Pracownik został zatrudniony od 1 stycznia 2024 r. Jest to jego pierwsza praca w życiu. Pracownik ma wyższe wykształcenie, więc do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego wlicza się 8 lat. Mimo to z upływem każdego miesiąca pracy ma prawo do urlopu w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu wynoszącego 20 dni. Zatem w pierwszym roku pracy pracownikowi będzie przysługiwać 1,66 dnia urlopu (1/12 × 20 dni urlopu), ale z upływem każdego miesiąca pracy. Prawo do pełnej, 20-dniowej puli urlopowej pracownik nabędzie od 1 stycznia 2025 r.
Należy podkreślić, że w razie podjęcia pierwszej pracy pracownik nabędzie prawo do urlopu wypoczynkowego w cząstkowym wymiarze dopiero po całym miesiącu pracy. Nieprzepracowanie pełnego miesiąca skutkuje brakiem prawa do urlopu.
1 lutego 2024 r. pracownik podjął pierwszą pracę w życiu na podstawie umowy o pracę. Stosunek pracy zakończył się 29 marca 2024 r. Pracownik przepracował cały luty i za ten miesiąc nabył prawo do 1,66 dnia urlopu wypoczynkowego(1/12 z wymiaru wynoszącego 20 dni). Natomiast za marzec pracownik nie nabył prawa do 1,66 dnia urlopu, bowiem nie przepracował całego miesiąca.
Podstawa prawna:
- art. 152, art. 153, art. 154, art. 1541, art. 155 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)