Pracownik w ostatnim miesiącu zaniedbał swoje obowiązki w kontaktach z klientami, narażając na szwank dobre imię mojej firmy. Postanowiłem więc ukarać go karą porządkową, ale od dwóch tygodni jest nieobecny z powodu choroby. Właśnie otrzymałem kolejne zwolnienie lekarskie na okres 4 miesięcy. Czy mimo jego nieobecności w pracy mogę nałożyć na niego karę porządkową?
Obowiązujące przepisy nie zabraniają ukarania pracownika karą porządkową w czasie jego nieobecności w pracy spowodowanej np. chorobą lub zaplanowanym wcześniej urlopem. Istnieją jednak warunki, które muszą być spełnione, aby zastosowana kara była skuteczna.
Kwestie podstawowe
Kodeks pracy (dalej: k.p.) przewiduje trzy rodzaje kar porządkowych, którymi pracodawca może dyscyplinować pracowników. Podwładni mogą zostać ukarani karą upomnienia i nagany, a w pewnych przypadkach również karą finansową. Przesłanki pozwalające na zastosowanie tych kar określa art. 108 k.p.
Polecamy produkt: Kodeks pracy 2016 z komentarzem (książka)
Zgodnie jednak z art. 109 par. 1 i 2 k.p. kara nie może być zastosowana po upływie dwóch tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po trzech miesiącach od dopuszczenia się tego naruszenia. Ponadto kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Zgodnie zaś z art. 109 par. 3 k.p., jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy nie może być on wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy.
Obowiązek wysłuchania
Powstaje wątpliwość, czy w przypadku nieobecności pracownika w pracy zachodzi możliwość jego ukarania, czy też nieobecność zatrudnionego całkowicie pozbawia pracodawcę prawa do wyciągnięcia wobec niego konsekwencji.
Jeżeli pracownik dopuścił się niesubordynacji, ale został przez pracodawcę wysłuchany przed zaistnieniem nieobecności, a w ocenie pracodawcy zachowanie pracownika powinno się spotkać z sankcją, kara porządkowa może być nałożona, nawet jeśli pracownik przebywa na urlopie lub zwolnieniu chorobowym. Istotne jest to, że zatrudniony został wysłuchany przez pracodawcę jeszcze w czasie, kiedy był obecny w pracy. Kodeks pracy nie przewiduje bowiem wprost ochrony pracowników przed zastosowaniem kary porządkowej w razie ich nieobecności, tak jak ma to miejsce np. w przypadku zakazu wypowiedzenia umowy o pracę określonego w art. 41 k.p.
W celu nałożenia kary na wysłuchanego uprzednio pracownika konieczne jest zawiadomienie go w formie pisemnej, wskazanie rodzaju naruszenia obowiązków pracowniczych i daty dopuszczenia się przez podwładnego tego naruszenia oraz zawarcie informacji o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia powinien być złożony do akt osobowych pracownika.
Nałożenie kary porządkowej istotnie komplikuje się, w przypadku gdy pracodawca nie zdążył wysłuchać pracownika po dopuszczeniu się przez niego wykroczenia, a zatrudniony jest nieobecny w zakładzie pracy. Jak bowiem wynika z przywołanych przepisów, o ile termin dwóch tygodni przewidziany na ukaranie pracownika ulega na czas jego nieobecności zawieszeniu, o tyle termin trzech miesięcy ma charakter sztywny.
Zobacz serwis: Czas pracy
Sposoby działania
W przypadku gdy nieobecność pracownika będzie się przedłużać i zachodzi prawdopodobieństwo, że pracownik nie powróci do pracy przed upływem trzech miesięcy od naruszenia swoich obowiązków, jego wysłuchanie będzie utrudnione, ale nie jest jednak prawnie wykluczone. Kodeks pracy nie przewiduje żadnych wytycznych co do sposobu i miejsca przeprowadzenia wysłuchania. Przyjmuje się, że powinno ono nastąpić podczas bezpośredniej rozmowy z pracownikiem, ale możliwe jest również wysłuchanie przeprowadzone telefonicznie. Podwładny może także przedstawić swoje wyjaśnienia na piśmie lub całkowicie zrezygnować z ich złożenia. Również rezygnacja pracownika ze złożenia wyjaśnień daje pracodawcy zielone światło do nałożenia na niego sankcji przewidzianych w kodeksie pracy.
W przypadku nieobecności pracownika w zakładzie pracy zdeterminowany pracodawca może podjąć próbę skontaktowania się z podwładnym i jeżeli ten wyrazi zgodę na przeprowadzenie wysłuchania, nie ma przeszkód, by takie wysłuchanie przeprowadzić np. w miejscu zamieszkania pracownika lub w innym miejscu z nim uzgodnionym. Istotna jest zatem zgoda zatrudnionego na przeprowadzenie wysłuchania pomimo jego nieobecności w zakładzie pracy. Nałożona wskutek takiego dobrowolnego wysłuchania kara będzie wobec pracownika skuteczna, nawet jeżeli przebywa on na zwolnieniu lekarskim.
Należy pamiętać, żeby przed odbyciem wysłuchania poinformować pracownika o jego celu. Pracodawca nie musi przeprowadzać wysłuchania osobiście, może upoważnić do tego innego pracownika. Dla celów dowodowych wysłuchanie podwładnego powinno nastąpić w obecności co najmniej dwóch osób. Rekomendowane jest również spisanie notatki służbowej z tej czynności, podpisanej przez wysłuchiwanego i wysłuchujących. Należy mieć na uwadze, że obowiązek wykazania, iż wysłuchanie zostało przeprowadzone, spoczywa na pracodawcy, stąd istotne jest prawidłowe dokonanie tej czynności oraz jej udokumentowanie.
W przypadku nieobecności pracownika pracodawca nie dysponuje jednak środkami prawnymi, którymi mógłby go zobligować do złożenia wyjaśnień. Jeśli zatem pracownik nie wyrazi zgody na wysłuchanie podczas swojej nieobecności w pracy i upłyną trzy miesiące od dopuszczenia się przez niego naruszenia obowiązków pracowniczych, pracodawca nie będzie mógł zastosować kary porządkowej.
Czy w takiej sytuacji pracodawca ma związane ręce, a zatrudniony całkowicie uniknie konsekwencji swojego czynu? Zdeterminowany pracodawca może ukarać pracownika również w inny sposób, bardziej dotkliwy dla niego w skutkach. Należy pamiętać, że środkiem dyscyplinującym może być również wypowiedzenie pracownikowi warunków pracy i płacy. Obniżenie wynagrodzenia lub degradacja ze stanowiska mogą być dla pracownika bardziej odczuwalne niż upomnienie czy nagana. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy może stanowić zarówno samodzielną formę sankcji, jak i być zastosowane wraz z karą porządkową.
Podstawa prawna
Art. 108–110 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).