Przedmiot sporu
Spór zbiorowy pracowników z pracodawcą lub pracodawcami może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych.
W sporze zbiorowym reprezentowane są sprawy właściwe zbiorowości pracowników. Dla przykładu zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 1994 r. (KAS 1/94) spór o określenie podstawy obliczenia szczególnego składnika wynagrodzenia górników, jakim jest dodatkowa nagroda roczna (tzw. 14-ta pensja) jest sporem zbiorowym pracy.
Zobacz: Spór zbiorowy w zakładzie i co dalej
Wykluczenie sporu zbiorowego
Zgodnie z art. 4 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych prowadzenie sporu zbiorowego w celu poparcia indywidualnych żądań pracowniczych jest niedopuszczalne, jeżeli ich rozstrzygnięcie może zapaść w postępowaniu przed organem rozstrzygającym spory o roszczenia pracowników.
Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych przewiduje, że przedstawicielami pracowników w takim sporze są związki zawodowe reprezentujące prawa i interesy pracownicze, a pracodawcy mogą działać sami bądź za pośrednictwem organizacji pracodawców. Pracownicy nie mają możliwości powołania w celu prowadzenia sporu zbiorowego innej reprezentacji.
Więcej niż jedna organizacja w zakładzie pracy
Jeżeli w zakładzie pracy działa więcej niż jedna organizacja związkowa, każda z nich może reprezentować w sporze zbiorowym interesy stanowiące przedmiot tego sporu.
Istnieje także możliwość postanowienia przez organizacje, aby w sporze zbiorowym występowała wspólna reprezentacja związkowa. Ma to także zastosowanie do reprezentacji interesów zbiorowych w sporach wielozakładowych.
Co dzieje się w sytuacji, gdy w zakładzie pracy nie działa żaden związek zawodowy? Spór zbiorowy w imieniu pracowników może prowadzić organizacja związkowa, do której pracownicy zwrócili się o reprezentowanie ich interesów zbiorowych.
Reprezentacja ogólna
Art. 7 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych przyjmuje zasadę reprezentacji ogólnej. Polega ona na tym, że w zakresie praw i interesów zbiorowych związki zawodowe reprezentują wszystkich pracowników, niezależnie od ich przynależności związkowej.
Zobacz: Zbiorowe prawo pracy
Rozpoczęcie sporu
Spór zbiorowy nie może zostać zainicjowany przez pracodawcę. Funkcja inicjatora została zarezerwowana dla strony pracowniczej. Spór rozpoczyna się z dniem wystąpienia przez podmiot reprezentujący interesy pracownicze do pracodawcy z żądaniami, jeżeli pracodawca nie uwzględnił wszystkich żądań w terminie określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 3 dni.
Pracodawca ma obowiązek niezwłocznego podjęcia rokowań w celu rozwiązania sporu w drodze porozumienia oraz zawiadomienia o sporze właściwego okręgowego inspektora pracy. W zgłoszeniu sporu należy określić przedmiot żądań objętych sporem.
Trwający spór zbiorowy stanowi warunek do powstania strajku. Podmiot, który zgłasza spór, może uprzedzić, że w przypadku nieuwzględnienia wysuniętych żądań zostanie ogłoszony strajk. Nie może on się jednak rozpocząć przed upływem 14 dni od dnia zgłoszenia sporu.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. z 1991 Nr 55, poz. 236 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2001 Nr 79, poz. 854 z późn. zm.)