- Projekt zmian
- Jakie zmiany w ustawie o zawiązkach zawodowych?
- Jakie są obowiązki informacyjne pracodawcy wobec związków zawodowych?
- Ile czasu ma pracodawca na udzielenie informacji?
- Uzasadnienie zmian
- Kogo będą dotyczyły zmiany?
- Konsultacje nad projektem
- Kiedy mają wejść w życie zmiany?
Projekt zmian
15 września 2022 r. do Sejmu RP wpłynął komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych (druk nr 2642, dalej: projekt). Projekt jest krótki i zawiera tylko jedno postanowienie. Zmiana ma być wprowadzona w ustawie z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 854, dalej: ustawa o związkach zawodowych). Prace nad projektem postępują, ponieważ 28 września 2022 r. skierowano projekt do I czytania do Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.
Jakie zmiany w ustawie o zawiązkach zawodowych?
Projektodawca proponuje, aby w art. 28 w ust. 1 w pkt 4 kropkę zastąpić średnikiem i dodać pkt 5 w brzmieniu:
„5) parametrów, zasad i instrukcji, na których opierają się algorytmy lub systemy sztucznej inteligencji, które mają wpływ na podejmowanie decyzji, a które mogą mieć wpływ na warunki pracy i płacy, dostęp do zatrudnienia i jego utrzymanie, w tym profilowanie.”.
Jakie są obowiązki informacyjne pracodawcy wobec związków zawodowych?
W zmianie przepisów chodzi o rozszerzenie obowiązków pracodawcy, który aktualnie w ramach obowiązującego art. 28 ustawy o związkach zawodowych jest obowiązany udzielić na wniosek zakładowej organizacji związkowej informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej, w szczególności informacji dotyczących:
1) warunków pracy i zasad wynagradzania;
2) działalności i sytuacji ekonomicznej pracodawcy związanych z zatrudnieniem oraz przewidywanych w tym zakresie zmian;
3) stanu, struktury i przewidywanych zmian zatrudnienia oraz działań mających na celu utrzymanie poziomu zatrudnienia;
4) działalności i sytuacji ekonomicznej pracodawcy związanych z zatrudnieniem oraz przewidywanych w tym zakresie zmian; stanu, struktury i przewidywanych zmian zatrudnienia oraz działań mających na celu utrzymanie poziomu zatrudnienia; działań, które mogą powodować istotne zmiany w organizacji pracy lub podstawach zatrudnienia.
Właśnie po punkcie 4) projektodawca chce dodać ww. punkt 5) dot. przekazywania informacji dotyczących parametrów, zasad i instrukcji, na których opierają się algorytmy lub systemy sztucznej inteligencji, które mają wpływ na podejmowanie decyzji, a które mogą mieć wpływ na warunki pracy i płacy, dostęp do zatrudnienia i jego utrzymanie, w tym profilowanie.
Ile czasu ma pracodawca na udzielenie informacji?
Pracodawca udziela zakładowej organizacji związkowej ww. informacji w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku związków.
Uzasadnienie zmian
Projektodawca w uzasadnieniu wprowadzenia zmian wskazuje, że: „od uchwalenia ustawy o związkach zawodowych upłynęło ponad trzydzieści lat i sposób funkcjonowania zakładów pracy znacząco się zmienił. Dziś pracownicy mogą nigdy nie spotkać swojego przełożonego – w sytuacjach skrajnych przełożony znajduje się wręcz na innym kontynencie. Ich praca jest nadzorowana, regulowana i oceniana przez algorytmy, coraz powszechniej z wykorzystaniem mechanizmów tzw. sztucznej inteligencji. Tworzy to sytuacje, w których pracownik nie zna norm pracy, jakie są wobec niego stosowane czy zasad, wedle których jest oceniany - pracuje więc coraz ciężej w obawie przed utratą części wynagrodzenia bądź zwolnieniem z pracy. Taka asymetria informacyjna sprzyja wyzyskowi i omijaniu przepisów Kodeksu Pracy. Celem proponowanej nowelizacji jest adaptacja ustawy do zmieniających się realiów technologicznych”.
Kogo będą dotyczyły zmiany?
Zmiany będą w głównej mierze dotyczyły pracowników zatrudnionych w ramach platform internetowych (np. Uber czy Glovo), ale też osób, które nie mają zawartej umowy o pracę. Dlaczego? Ustawa o związkach zawodowych dot. osób wykonujących pracę zarobkową – należy przez to rozumieć pracownika lub osobę świadczącą pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy. Samozatrudnieni i zatrudnieniu na podstawie umów cywilnoprawnych też otrzymają ochronę. Muszą być jednak zrzeszeni czy reprezentowani przez związek zawodowy.
Oczywiście zmiany będą też dotyczyły podmiotów zatrudniających, jednak wydaje się, że bardziej dużych (nawet globalnych) przedsiębiorstw, niż mikro, małych i średnich. Z systemów sztucznej inteligencji i ze specjalnych elektronicznych platform zatrudnienia i tzw. Cyfryzacji zatrudnienia częściej korzystają bowiem duże przedsiębiorstwa, które świadczą różnego rodzaju usługi. Jednak projektowane przepisy dotyczą przedsiębiorców niezależnie od ich wielkości, w związku z czym nie zachodzi zjawisko dyskryminacji określonej grupy przedsiębiorców.
Konsultacje nad projektem
Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie wypowiedziało się o projekcie. Podobnie Główny Inspektor Pracy w swojej opinii z dnia 14 października 2022 r. wskazał, że konieczne jest uregulowanie wpływu sztucznej inteligencji (zarządzania algorytmicznego) na zatrudnienie. Podkreśla jednak, że zaproponowana regulacja jest wycinkowo, a temat nowych technologii w prawie pracy trzeba potraktować kompleksowo. Zdaniem GIP sformułowanie: „parametrów, zasad i instrukcji, na których opierają się algorytmy” jest niedookreślone, co może w praktyce rodzić problemy interpretacyjne. Konieczna jest więc szersza debata na ww. problemami.
Kiedy mają wejść w życie zmiany?
Zgodnie z projektem, ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Podstawa prawna:
Projekt ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych (druk nr 2642)