Pracownikom niepełnosprawnym przysługują dodatkowe uprawnienia w miejscu pracy. Uprawnienia te przysługują od dnia złożenia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.
- Trzy stopnie niepełnosprawności
- Krótszy czas pracy osoby niepełnosprawnej
- Wynagrodzenie w razie stosowania skróconych norm czasu pracy
- Dodatkowa przerwa w pracy dla pracownika niepełnosprawnego
- Dodatkowy urlop wypoczynkowy pracownika niepełnosprawnego
- Utrata zdolności do pracy na dotychczasowym stanowisku
Trzy stopnie niepełnosprawności
Osobą niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej, jeżeli uzyskały odpowiednie orzeczenie.
Przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 44 ze zm.) wyróżniają następujące stopnie niepełnosprawności:
- znaczny stopień niepełnosprawności równoznaczny z pierwszą grupą inwalidzką,
- umiarkowany stopień niepełnosprawności równoznaczny z drugą grupą inwalidzką,
- lekki stopień niepełnosprawności równoznaczny z trzecią grupą inwalidzką,
Posiadanie orzeczenia stwierdzającego stopień niepełnosprawności daje pracownikom pewne uprawnienia dotyczące warunków ich pracy. Jednak należy pamiętać, że osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych dopiero od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.
Krótszy czas pracy osoby niepełnosprawnej
Czas pracy pracownika będącego osobą niepełnosprawności jest standardowy. Oznacza to, że taki pracownik nie może pracować dłużej niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Jeżeli jednak pracownik jest osobą zaliczoną do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, jego czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Ponadto osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej oraz w godzinach nadliczbowych. Tych przepisów nie stosuje się, gdy lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników wyrazi, na wniosek pracownika, zgodę na pracę w wymiarze obowiązującym pracowników pełnosprawnych oraz w stosunku do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu.
Wynagrodzenie w razie stosowania skróconych norm czasu pracy
Pracownicy niepełnosprawni w stopniu umiarkowanym lub znacznym, wobec których stosuje się wyżej wymienioną skróconą normę czasu pracy, nie mogą mieć z tego powodu obniżonej wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości.
Także godzinowe stawki wynagrodzenia zasadniczego, odpowiadające osobistemu zaszeregowaniu lub zaszeregowaniu wykonywanej pracy, przy przejściu na skrócone normy czasu pracy, ulegają podwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do tych norm.
Dodatkowa przerwa w pracy dla pracownika niepełnosprawnego
Pracownik niepełnosprawny ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy w wymiarze 15 minut na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Co ważne, czas dodatkowej przerwy wliczany jest do czasu pracy i nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia.
Ponadto pracownik będący osobą o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Zwolnienie jest udzielane w celu:
- uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku,
- wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych bądź usprawniających oraz uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, ale tylko wówczas, gdy czynności te nie mogą być wykonane poza ustalonymi godzinami pracy.
Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.
Dodatkowy urlop wypoczynkowy pracownika niepełnosprawnego
Pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Wymiar tego urlopu wynosi 10 dni roboczych w roku kalendarzowym i jest on doliczany do „standardowego” urlopu pracowniczego. Dodatkowy urlop wypoczynkowy nie przysługuje pracownikowi uprawnionemu na podstawie odrębnych przepisów do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego.
W razie wyjazdu na turnus rehabilitacyjny łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. Niedopuszczalna jest kumulacja ponad ten wymiar urlopu dodatkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym.
Utrata zdolności do pracy na dotychczasowym stanowisku
Pracownikowi, który w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utracił zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, pracodawca jest obowiązany wydzielić lub zorganizować odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym. Pracodawca ma na to 3 miesiące od daty zgłoszenia przez tę osobę gotowości przystąpienia do pracy.
Zgłoszenie gotowości przystąpienia do pracy powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia uznania osoby za niepełnosprawną.
Jednak jeżeli wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było naruszenie przepisów w zakresie bhp przez pracownika z jego winy lub w wyniku jego stanu nietrzeźwości - pracodawca jest zwolniony ze wskazanych wyżej obowiązków.