Zatrudnianie cudzoziemców z krajów trzecich w Polsce regulują przepisy znajdujące się w kilku aktach prawnych. Co w pierwszej kolejności powinni zrobić pracodawcy, aby legalnie zatrudnić cudzoziemca? Jakie dokumenty są wymagane? Warto dodać, że nadchodzi nowa ustawa, a wraz z nią nowe przepisy.
- Legalny pobyt cudzoziemca warunkiem zatrudnienia w Polsce
- Dokument legalizujący pracę cudzoziemca
- Zezwolenie na pracę i inne dokumenty legalizujące zatrudnienie w Polsce
- Nowa ustawa o cudzoziemcach
Legalny pobyt cudzoziemca warunkiem zatrudnienia w Polsce
Podstawową kwestią, od której powinien zacząć pracodawca, zamierzający zatrudnić cudzoziemca z kraju trzeciego, jest sprawdzenie dokumentu pobytowego obcokrajowca. Warunkiem legalnego zatrudnienia jest bowiem legalny pobyt. W ustawie o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej czytamy:
„Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest obowiązany żądać od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.”
Legalny pobyt w RP nie oznacza w każdym przypadku, że cudzoziemiec może pojąć pracę w Polsce. Są np. rodzaje wiz (cel wydania 01 - wiza wydawana w celu turystycznym, cel wydania 20 - gdy wiza jest wydana w celu korzystania z ochrony czasowej), które nie uprawniają do wykonywania pracy. Dlatego zawsze należy zacząć od uzyskania tytułu pobytowego obcokrajowca i sprawdzenia, czy może na nim pracować.
Dokument legalizujący pracę cudzoziemca
Jeżeli tytuł pobytowy cudzoziemca umożliwia mu podjęcie pracy w RP, należy sprawdzić, czy potrzebuje on dokumentu legalizującego pracę. Chodzi o zezwolenie na pracę, oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, powiadomienie o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy. Zdarzają się bowiem sytuacje, gdy obcokrajowiec ma pełny dostęp do polskiego rynku pracy i nie potrzebuje wspomnianych dokumentów. Jest tak, jeżeli np. cudzoziemiec jest absolwentem polskiej szkoły ponadpodstawowej, studiów stacjonarnych lub ma określony w przepisach tytuł pobytowy, który zwalnia go z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę (np. pobyt stały).
Zezwolenie na pracę i inne dokumenty legalizujące zatrudnienie w Polsce
Jeżeli cudzoziemiec potrzebuje do pracy w Polsce zezwolenia na pracę, warto ustalić, który dokument będzie dla niego i dla pracodawcy najbardziej odpowiedni. Zezwolenie na pracę legalizuje pracę cudzoziemców ze wszystkich krajów trzecich. Ubiega się o nie pracodawca w urzędzie wojewódzkim właściwym ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania.
Najpopularniejszym rodzajem zezwolenia na pracę jest zezwolenie na pracę typu a. Jest ono wymagane, jeżeli cudzoziemiec wykonuje pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wydaje się je na okres nie dłuższy niż 3 lata.
Szczególnym rodzajem zezwolenia na pracę jest zezwolenie na pracę sezonową (tzw. zezwolenie typu S). Od standardowego zezwolenia na pracę odróżnia je to, że pracodawca ubiega się o nie w urzędzie pracy, a nie w urzędzie wojewódzkim. Ponadto dotyczy ono prac sezonowych, w sektorach: rolnictwo, ogrodnictwo, turystyka, wykonywanych przez okres nie dłuższy niż 9 miesięcy w roku kalendarzowym.
Kolejnym dokumentem legalizującym pracę cudzoziemców w RP jest oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. To uproszczona, w stosunku do zezwolenia na pracę, procedura legalizacji pracy cudzoziemców. Mogą z niej jednak skorzystać jedynie pracodawcy, którzy zatrudniają lub planują zatrudnić cudzoziemców z pięciu krajów: Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy. Oświadczenie rejestruje pracodawca w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na adres stałego pobytu (dotyczy osób fizycznych i osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą) lub adres siedziby. Maksymalny okres, na który pracodawca może powierzyć pracę cudzoziemcowi w ramach oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy to 24 miesiące.
Powiadomienie o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy jest najprostszą i bezpłatną formą legalizacji pracy cudzoziemca. Jednak, jak sama nazwa wskazuje, dotyczy ono jedynie obywateli Ukrainy (ewentualnie ich małżonków). Zaletą powiadomienia jest to, że można je wysłać do urzędu pracy już po zatrudnieniu cudzoziemca, w ciągu 7 dni (od powierzenia pracy). Ta forma legalizacji pracy dotyczy wszystkich obywateli Ukrainy, którzy legalnie przebywają w Polsce.
Nowa ustawa o cudzoziemcach
Warto wspomnieć, że trwają prace legislacyjne nad ustawą o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dokument został przyjęty przez Sejm RP (25.02.2025 r.) i został przekazany do Senatu RP. Wszystko wskazuje na to, że już niedługo nowe przepisy, które mają usprawnić zatrudnianie cudzoziemców w Polsce, wejdą w życie.
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach
Ustawa z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Ustawa z dnia 21 lutego 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa