Praca cudzoziemca w Polsce w 2021 roku
Wprowadzone w ubiegłym roku przepisy ułatwiają obcokrajowcom utrzymanie zatrudnienia w Polsce. Działają także z korzyścią dla pracodawców. Z drugiej strony wyzwaniem jest załatwianie formalności w warunkach niepewności. Co zmieniło się w 2020 roku i na jakie zmiany trzeba się przygotować teraz?
Pandemia istotnie wpłynęła na rynek pracy w Polsce. Jednym z efektów są zmiany w przepisach dotyczących pracy cudzoziemców, które zostały wprowadzone w poprzednim roku w ustawie zwanej tarczą antykryzysową. Były one konieczne, by zachować płynność zatrudnienia. – W kwestii spraw związanych z zatrudnianiem cudzoziemców możemy powiedzieć, że nowe przepisy stanowią duże ułatwienie dla pracodawców, jak również dla pracowników – ocenia Małgorzata Orłowska, menedżer ds. legalizacji w spółce Sanpro Synergy z Grupy Impel.
Najważniejsze zmiany w przepisach
Zdaniem eksperta najważniejszą zmianą było przedłużenie terminów składania wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce oraz przedłużenie z mocy prawa legalności pobytu i ważności tytułów do pracy wynikających z wiz, dokumentów lub ruchu bezwizowego dla cudzoziemców, którzy w marcu, w dniu ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego, przebywali legalnie w Polsce. – Te przepisy ułatwiły pracownikom i pracodawcom utrzymanie ciągłości zatrudnienia. Spowodowały, że zawarte umowy, w określonych przypadkach mogą być nadal wykonywane bez względu na pierwotne aspekty formalne związane z legalnością pobytu lub pracy. Jeżeli komuś w trakcie pandemii skończyła się ważność dokumentów, mógł dzięki nowym przepisom, legalnie zostać w naszym kraju i kontynuować pracę – wyjaśnia.
Istotna jest też obowiązująca od 01.12.2020 zmiana przepisów dotyczących cudzoziemców uprawnionych do wykonywania pracy bez konieczności posiadania zezwolenia. Do istniejącej listy dodano osoby posiadające wizę wydaną ze względów humanitarnych. – To pomocna dłoń wyciągnięta w kierunku przede wszystkim obywateli Białorusi. Przed zmianą przepisów posiadacze wiz humanitarnych nie mogli legalnie pracować w Polsce – tłumaczy Małgorzata Orłowska. – To samo dotyczy posiadaczy wiz z adnotacją Poland Business Harbour, którzy teraz mogą łatwiej przenosić swoje firmy z Białorusi do Polski – dodaje. Po zmianach przepisów wykonywać pracę bez zezwolenia mogą także lekarze, dentyści, pielęgniarki i ratownicy medyczni z zagranicy, którzy posiadają prawo wykonywania zawodu.
Wprowadzono także zmiany w samym wydawaniu wiz w celu wykonywania pracy. Między innymi przed zmianą można było je uzyskać w konsulacie polskim znajdującym się wyłącznie na terenie kraju pochodzenia. Teraz można się o nie ubiegać także w kraju pobytu czasowego. – Zmiany związane z wizami stanowią również dostosowanie polskich przepisów do zmian we wspólnotowym kodeksie wizowym – mówi Małgorzata Orłowska. Przykładowo: określono termin wydawania wiz krajowych do 15 dni kalendarzowych z możliwością przedłużenia do 60 dni w uzasadnionych przypadkach, a także wprowadzono obowiązek posiadania ubezpieczenia zdrowotnego lub podróżnego ubezpieczenia medycznego.
Poza tym rozszerzono formularz wniosku o wydanie wizy w celu wykonywania pracy o informacje na temat zezwolenia na pracę. – To niestety może spowodować, że okres oczekiwania na wizę znacznie się wydłuży. Wcześniej cudzoziemcy składali wnioski o wizę, nie mając jeszcze pozwolenia na pracę, ale wiedząc, że pracodawca jest w trakcie jego pozyskiwania. Teraz ze złożeniem wniosku o wizę trzeba czekać do momentu otrzymania zezwolenia na pracę – tłumaczy ekspert.
Kwarantanna i testy
Na skalę i płynność zatrudnienia obcokrajowców w Polsce mocno oddziałują także przepisy związane z koniecznością odbywania kwarantanny po przekroczeniu granicy lub koniecznością okazania negatywnego wyniku w kierunku SARS-CoV-2. Te zmieniają się dynamicznie. Obecnie, osoby z negatywnym wynikiem nie muszą poddawać się kwarantannie, ale to może się zmienić w każdej chwili. Nie wiadomo, jakie zasady będą obowiązywały w kolejnych miesiącach, co znacznie utrudnia planowanie i podejmowanie decyzji o przyjeździe do Polski. – To także niekomfortowa sytuacja dla pracodawców, którzy pozostają w niepewności. Pamiętajmy, że konieczność kwarantanny i wykonania testu to koszty, które musi ponieść albo pracodawca, albo pracownik – zauważa Małgorzata Orłowska. – Na rynku pracy wciąż panuje duża niepewność. Co więcej, obcokrajowcy często nie wiedzą, jakie przepisy obowiązują w danym momencie i jakie należy załatwiać formalności związane z legalizacją pobytu i pozwoleniami na pracę – podkreśla.
Formalności
Niepewność i obawa o przyszłość, a także utrata pracy, były główną przyczyną wyjazdu części obcokrajowców z Polski w 2020 roku. Takie wnioski znajdują się w raporcie „Ukraińcy na polskim rynku pracy – doświadczenia i perspektywy” przygotowanym przez Grupę Impel na podstawie wyników badania ankietowego przeprowadzonego w okresie sierpień – wrzesień 2020. Gdy okazało się, że pandemia potrwa dłużej niż zakładano, zaczęły się powroty do byłych pracodawców lub poszukiwanie nowych. – Przepisy tarczy wyszły wtedy obcokrajowcom i pracodawcom naprzeciw. Nowe zasady pozwoliły pracownikom i pracodawcom utrzymać płynność pobytu i zatrudnienia. Z drugiej strony pojawił się problem niezrozumienia reguł wynikających z przepisów, szczególnie dla cudzoziemców, którzy przyjechali do Polski w ramach ruchu bezwizowego, już w trakcie trwania epidemii. W efekcie część obcokrajowców postępuje niewłaściwie i zderza się z przykrymi konsekwencjami. W praktyce oznacza to sporą rotację cudzoziemców pomiędzy pracodawcami w poszukiwaniu zajęcia, a to z kolei powoduje duże zamieszanie w procesie legalizacji ich pobytu i pracy. Wydłużone procedury w urzędach wojewódzkich sprawiają, że takie osoby nie mają udokumentowanej podstawy pobytu, co uniemożliwia pracodawcy ich legalne zatrudnienie – dostrzega Małgorzata Orłowska.
Obowiązki po ustaniu epidemii
Nie sposób przewidzieć, w jakim zakresie i kiedy będą zmieniały się przepisy, ale pewne jest, że w momencie odwołania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego, obcokrajowcy będą mieli tylko 30 dni na złożenie wszystkich niezbędnych wniosków związanych z zalegalizowaniem pobytu i pracy. – Może zdarzyć się też tak, że osoby pracujące na podstawie obowiązujących przepisów tarczy, będą musiały wyjechać – przestrzega Małgorzata Orłowska.
Aby do tego nie doszło, warto składać stosowne dokumenty w urzędach już teraz. Po pierwsze dlatego, że te instytucje działają w reżimie sanitarnym, przez co terminy są wydłużone. Po drugie dlatego, że po ustąpieniu pandemii i ponownym otwarciu urzędów w trybie stacjonarnym, mogą one przechodzić oblężenie. – Lepiej nie zwlekać, wprawdzie dokumentów nie można złożyć osobiście, ale można je wysłać pocztą lub złożyć online – zaleca Małgorzata Orłowska.
Czasowe zamknięcie konsulatów spowodowało, że coraz więcej Ukraińców przyjeżdża do Polski w ramach ruchu bezwizowego. Ten krótki pobyt determinuje ich zwiększone zainteresowanie kartą pobytu czasowego, bo wszyscy obcokrajowcy, którzy przyjechali do Polski po 14 marca w ramach ruchu bezwizowego i chcący przedłużyć legalny pobyt, muszą złożyć wnioski o zezwolenie na pobyt czasowy. W przeciwnym razie po upływie 90 dni ich pobyt stanie się nielegalny. – Z naszych obserwacji wynika, że w czasie pandemii liczba złożonych wniosków o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę wzrosła, bo jest to sposób na to, żeby legalnie pozostać i pracować w Polsce – informuje Małgorzata Orłowska.
Praca Ukraińców w Polsce
Obywatele Ukrainy są najliczniejszą grupą cudzoziemców pracujących w Polsce. Według oficjalnych statystyk w naszym kraju mieszka ich nawet 2 mln. Badanie przeprowadzone przez Grupę Impel pokazało, że 67% Ukraińców jest zadowolonych z życia w Polsce. 41% chce zostać tu na stałe. Ukraińcy najczęściej podejmują pracę długoterminową – 54%. Wśród dokumentów upoważniających ich do przebywania na terenie naszego kraju największą popularnością cieszy się karta pobytu – 48%. W mniejszym stopniu wiza (31%) i paszport biometryczny (21%).
Cały raport do przeczytania i pobrania TUTAJ.
Źródło: IMPEL