Problem
Pracownik jest rozwiedziony. Ma dwoje dzieci. Jedno dziecko, urodzone w czerwcu 2002 r., przebywa zgodnie z wyrokiem sądu u niego, a drugie, urodzone w 2006 r., mieszka z matką. Pracownik ma prawo do kontaktów z młodszym synem. Chciałby skorzystać z 2 dni opieki na młodszego syna, bo na starsze dziecko już mu to uprawnienie nie przysługuje. Czy ma takie prawo?
Rada
Pracownikowi przysługuje uprawnienie do 2 dni opieki na młodszego syna pod warunkiem rezygnacji z tych dni opieki przez matkę dziecka. W tym celu pracownik powinien złożyć Państwu oświadczenie o zamiarze korzystania z takiego uprawnienia.
Polecamy: Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń
Uzasadnienie
Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (art. 188 Kodeksu pracy). O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia, tj. czy nastąpi to w wymiarze godzinowym, czy dniowym, decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym pracodawcy w danym roku kalendarzowym. Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnienia do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem może korzystać tylko jeden z nich (art. 1891 Kodeksu pracy).
Prawo do opieki na dziecko ma rodzic, któremu przysługuje władza rodzicielska. Samo posiadanie władzy rodzicielskiej nie oznacza jej wykonywania. Potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 10 listopada 2005 r. (II SA/Wa 1475/05), stwierdzając, że:
(...) wykonywanie władzy rodzicielskiej oznacza, że rodzic osobiście zajmuje się sprawami dziecka. Chodzi tu o wykonywanie wszystkich obowiązków, dzięki którym dziecko będzie wychowane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój.
Uprawnienie do 2 dni opieki na dziecko w wieku do 14 lat przysługuje natomiast pracownikowi wychowującemu dziecko. Zatem pracownikiem wychowującym dziecko jest nie tylko pracownik, który posiada władzę rodzicielską, ale także taki, który zajmuje się wychowywaniem dziecka. Istotna jest zatem faktyczna więź między pracownikiem a dzieckiem i faktyczny udział w jego wychowywaniu.
W opisanej sytuacji nie ulega wątpliwości, że główna rola w wychowywaniu drugiego dziecka przypada matce dziecka. Rozwiedziony rodzic, u którego dziecko stale nie mieszka, może zatem wziąć wolne na opiekę nad dzieckiem, jeśli utrzymuje stały kontakt z dzieckiem, a były małżonek odstąpi mu swoje uprawnienie, tj. oświadczy, że nie skorzysta z przysługujących mu dni wolnych na opiekę. Z uwagi na to, że pracownik nie ma obowiązku uzasadniać swojego wniosku o wolne na opiekę ani dokumentować potrzeby skorzystania z tego prawa, nie istnieje możliwość weryfikacji, czy omawiane uprawnienie mu przysługuje.
W aktach osobowych zamieszcza się oświadczenie pracownika będącego rodzicem lub opiekunem dziecka o zamiarze lub o braku zamiaru korzystania z uprawnień rodzicielskich m.in. dotyczących dni wolnych z tytułu opieki nad dzieckiem do 14 lat (§ 6 ust. 2 pkt 2 lit. c rozporządzenia w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika). Zatem jeżeli w omawianej sytuacji pracownik złoży takie oświadczenie, będą mu Państwo musieli udzielić takich dni wolnych. Pracodawca nie może bowiem weryfikować, czy rozwiedziony pracownik utrzymuje kontakt z dzieckiem albo czy matka dziecka złożyła u swojego pracodawcy oświadczenie o zamiarze korzystania z dni wolnych na dziecko w wieku do 14 lat. Pracodawca nie ma też obowiązku wystawienia zaświadczenia, że dany pracownik korzysta lub nie korzysta z uprawnień rodzicielskich i przekazania go innemu pracodawcy.
Rodzice i opiekunowie mogą dzielić się częściowo uprawnieniem wolnego na dziecko do 14 lat (np. każde z rodziców może wykorzystać po jednym dniu takiego zwolnienia), pod warunkiem że nie będą korzystać z niego w tym samym czasie.
Rodzice 3-letniego dziecka rozwiedli się. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Dziecko mieszka u matki, a ojciec zabiera je do siebie na weekendy. Obydwoje rodzice pozostają w stosunku pracy. Uzgodnili, że każdy z nich będzie korzystać z 1 dnia opieki nad dzieckiem w ciągu roku kalendarzowego. Takie rozwiązanie jest dopuszczalne. W tej sytuacji obydwoje rodzice powinni złożyć pracodawcy stosowne oświadczenia w tym zakresie.
Wzór oświadczenia o skorzystaniu ze zwolnienia od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem w wieku do 14 lat
Podstawa prawna:
● art. 188, art. 1891 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 1666
● § 6 ust. 2 pkt 2 lit. c rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika – Dz.U. Nr 62, poz. 286, ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 2005
Autor: Małgorzata Mędrala-Natkaniec - radca prawny, doktor nauk prawnych, autorka wielu publikacji z zakresu prawa pracy
Polecamy serwis: Ubezpieczenia społeczne