Urlop ojcowski w Kodeksie pracy
Regulacje prawne dotyczące urlopu ojcowskiego zostały wprowadzone do Kodeksu pracy ustawą z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 237, poz. 1654) . Z danych przedstawianych przez ZUS oraz MPiPS wynika, że liczba pracowników korzystających z tego uprawnienia wzrasta z każdym rokiem. Uprawnienie to ściśle związane z pracownikiem-ojcem wychowującym dziecko nie może być wykorzystany przez żadną inną osobę. Wyjaśnienia wymaga, iż urlop ojcowski należy się zarówno ojcom biologicznym jak i adopcyjnym. Warte podkreślenia jest, iż nie jest konieczne, by pracownik-ojciec pozostawał w związku małżeńskim z matką dziecka.
Wymiar urlopu ojcowskiego
Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje w wysokości 2 tygodni, nie dłużej jednakże niż w przypadku ojca biologicznego - do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia, a w przypadku ojca adopcyjnego - do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w sytuacji dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.
Przez dwa tygodnie urlopu ojcowskiego należy rozumieć 14 kolejnych dni kalendarzowych, które dotyczą również dni wolnych, czyli soboty i niedziele, a także wypadające w tym okresie święta.
Zobacz polecany produkt: KODEKS PRACY 2015 z komentarzem (PDF)
Jak wskazał Główny Inspektorat Pracy w piśmie z 29 stycznia 2010 r. (nr GPP-316- 4560-3-1/10/PE/RP): „Przepisy Kodeksu pracy dotyczące urlopu ojcowskiego, nie przewidują możliwości dzielenia tego urlopu na części ani udzielania go w dniach; jest on zatem niepodzielny i przysługuje w pełnym wymiarze tygodnia.” Również zdaniem Departamentu Prawa Pracy MPiPS przepisy kodeksu pracy dotyczące urlopu ojcowskiego nie przewidują możliwości podzielenia tego urlopu na części.[1]
Urlop ojcowski a urlop macierzyński
Urlop ojcowski może być wykorzystany równolegle z urlopem macierzyńskim. Dla korzystania z urlopu ojcowskiego bez znaczenia jest to, czy matka dziecka pozostaje w stosunku pracy, czy przebywa np. na urlopie wychowawczym. Warte podkreślenia jest fakt, iż urlopu ojcowskiego nie można przekazać pracownicy-matce. W przypadku, gdy ojciec dziecka nie zdecyduje się wykorzystać swojego prawa dni wolne przepadają.
Porozmawiaj o tym na FORUM
Wniosek o urlop ojcowski
Przesłanką udzielenia urlopu jest złożenie stosownego wniosku. Wniosku nie powinno się uzasadniać.[2] Zainteresowany powinien go złożyć pracodawcy w formie pisemnej co najmniej 7 dni przed dniem rozpoczęcia urlopu. Wniosek ten jest wiążący dla pracodawcy wtedy, gdy dotyczy samego faktu udzielenia tego urlopu, jak i jego terminu. Wniosek powinien co do zasady obejmować cały urlop ojcowski. Klauzula pozwalająca na skrócenie wymiaru tego urlopu może wynikać tylko z tego, że pracownik nie może skorzystać z całego urlopu ze względu na wiek dziecka. Prawo do urlopu ojcowskiego ma charakter roszczeniowy. Pracodawca, który zdecyduje się odmówić prawa do urlopu ojcowskiego, naraża się na karę grzywny w granicach od 1 000 zł do 30 000 zł. Zgodnie z przepisem kodeksu pracy kto, będąc pracodawcą albo działając w jego imieniu narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych, podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.
Uprawnienie fakultatywne
Urlop ojcowski jest uprawnieniem fakultatywnym, ustawodawca nie przewidział obowiązku korzystania z tego uprawnienia. Aby pracownik mógł skorzystać z urlopu ojcowskiego nie musi być małżonkiem matki swojego dziecka, ani nie musi z nią prowadzić wspólnego gospodarstwa domowego. Może żyć z matką w konkubinacie. Także rozwód nie stanowi przeszkody formalnej w możliwości skorzystania z tego uprawnienia.
Warunki uprawniające do urlopu ojcowskiego
Urlop ojcowski przysługuje pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko, tak więc do jego uzyskania niezbędne jest, aby wnioskujący spełniał łącznie warunki:
- posiadał status pracownika
- był ojcem dziecka, na które ubiega się o urlop ojcowski
- nie był pozbawiony praw rodzicielskich
Dokumenty do wniosku o urlop ojcowski
Ochrona pracownika-ojca
Pracownikowi korzystającemu z urlopu ojcowskiego udzielono ochrony, jaka przysługuje pracownicy korzystającej z urlopu macierzyńskiego. Oznacza to, że pracownik–ojciec podlega szczególnej ochronie, podobnie jak ma to miejsce w przypadku pracownicy przebywającej na urlopie macierzyńskim. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ma on prawo do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, ale przede wszystkim podlega szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy przewidzianej w art. 177 k.p. i ma prawo, po wykorzystaniu urlopu, powrotu na wcześniej zajmowane stanowisko. Za czas urlopu ojcowskiego, podobnie jak ma to miejsce przy urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim oraz urlopie rodzicielskim, pracownikowi przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach i warunkach określonych w ustawie z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( tekst jednolity Dz. U. 1999 nr 60 poz. 636).
Urlop ojcowski na działalności gospodarczej
Prawo do skorzystania przez ojca wychowującego dziecko z urlopu ojcowskiego przysługuje nie tylko ojcu-pracownikowi, ale również ojcu-prowadzącemu pozarolniczą działalność gospodarczą. Urlop ojcowski należy się w wymiarze 2 tygodni. Świadczenie to przysługuje niezależnie od urlopu macierzyńskiego przysługującego matce dziecka.
Urlop ojcowski a działalność gospodarcza
Zasiłek macierzyński za czas urlopu ojcowskiego
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe określona jest zawsze podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe. Nabycie prawa do zasiłku macierzyńskiego realizuje się poprzez podleganie ubezpieczeniu chorobowemu. Ubezpieczeni prowadzący działalność gospodarczą przystępują do tego ubezpieczenia na zasadzie dobrowolności. Aby nabyć prawo do zasiłku macierzyńskiego należy w pierwszej kolejności podjąć działalność gospodarczą i zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego. Biorąc pod uwagę orzecznictwo Sądu Najwyższego, w przypadku przerwy w ubezpieczeniu zdrowotnym przekraczającej 30 dni, mamy do czynienia z przerwaniem ciągłości ubezpieczenia chorobowego, co powoduje, iż po podjęciu zawieszonej działalności gospodarczej wymiar zasiłku będzie ustalany na podstawie zadeklarowanego dochodu już za okres po podjęciu zawieszonej działalności gospodarczej i po opłaceniu składek za ten okres.
Celem uzyskania zasiłku macierzyńskiego z tytułu urlopu ojcowskiego ojciec powinien złożyć do ZUS: oświadczenie do ZUS, o rezygnacji z prowadzenia działalności gospodarczej na czas opieki nad dzieckiem, skrócony akt urodzenia dziecka, oświadczenie, że zasiłku macierzyńskiego nie pobrano z innego tytułu, zaświadczenie płacenia składek na druku ZUS Z-3a.
Urlop ojcowski 8 tygodni?
W poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy dotyczącym wydłużenia wymiaru urlopu ojcowskiego z obowiązujących dwóch do ośmiu tygodni (odrzuconym przez Komisję Nadzwyczajną do spraw zmian w kodyfikacjach) postulowano wydłużenie do ośmiu tygodni wymiar urlopu ojcowskiego, umożliwiając ponadto dzielenie tego urlopu na maksymalnie dwie części.[3]
Urlop ojcowski w świadectwie pracy
[1] Stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 grudnia 2012 w sprawie niepodzielności urlopu ojcowskiego
[2] K.. Walczak, Komentarz do kodeksu pracy, Seria: Komentarze Online - BeckOK ,s .648
[3] Druk Sejmowy nr. 666 z dnia 22 czerwca 2012