Urzędnik państwowy albo działacz społeczny nadzorujący przestrzeganie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, działający na podstawie i w granicach przepisów prawa.
Inspektor w prawie pracy
Urzędnik państwowy albo działacz społeczny nadzorujący przestrzeganie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, działający na podstawie i w granicach przepisów prawa.
Uprawnienia w tym zakresie posiadają Główny Inspektor Pracy, inspektorzy okręgowi oraz inspektorzy pracy, działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy. Oprócz inspektorów inspekcji pracy przestrzegania prawa w zakładzie pracy mogą pilnować społeczni inspektorzy pracy.
Uprawnienia państwowych inspektorów pracy dotyczą głównie funkcji kontrolnych, zatwierdzania określonych dokumentów oraz uzyskiwania informacji.
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca ma m.in. obowiązek przekazania okręgowemu inspektorowi pracy porozumienia o zawieszeniu stosowania w całości lub w części przepisów prawa pracy, określającego prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Ponadto przekazuje kopię porozumienia w sprawie przedłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy, w terminie 5 dni roboczych od dnia zawarcia porozumienia. Na pisemny wniosek pracownika pracującego w porze nocnej pracodawca informuje właściwego okręgowego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy.
W przypadku zaistnienia śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego wypadku przy pracy oraz każdego innego, mającego związek z pracą, który wywołał takie skutki, pracodawca zawiadamia o tym fakcie niezwłocznie okręgowego inspektora pracy. Istnieje obowiązek zgłoszenia inspektorowi każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej, a także zawiadomienia o skutkach takiej choroby. Właściwy inspektor pracy zatwierdza wykaz prac lekkich obowiązujący u danego pracodawcy, a okręgowy inspektor prowadzi rejestr i dokonuje rejestracji układów zbiorowych pracy.
Rekomendowany produkt: Zatrudnianie i zwalnianie pracowników – praktyczny poradnik (PDF)
Zezwolenia inspektora pracy wymaga wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową. Jest on jednocześnie uprawniony do cofnięcia zgody na pracę dziecka, z urzędu, jeżeli stwierdzi, że warunki pracy dziecka nie odpowiadają warunkom określonym w wydanym zezwoleniu, bądź na wniosek przedstawiciela ustawowego dziecka. Jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi, właściwy inspektor pracy może nakazać utworzenie w zakładzie pracy służby bhp albo zwiększenie liczby pracowników tej służby. Inspektorzy pracy są uprawnieni do przeprowadzania, bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, oraz kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia.
W toku postępowania kontrolnego inspektor pracy ma prawo m.in. do:
- swobodnego wstępu na teren oraz do obiektów i pomieszczeń podmiotu kontrolowanego,
- przeprowadzania oględzin obiektów, pomieszczeń, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń oraz przebiegu procesów technologicznych i pracy,
- żądania od podmiotu kontrolowanego oraz od wszystkich pracowników lub osób, które są lub były zatrudnione albo które wykonują lub wykonywały pracę na jego rzecz na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, a także osób korzystających z usług agencji zatrudnienia, pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzaną kontrolą,
- żądania przedłożenia akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy,
- utrwalania przebiegu i wyników oględzin, za pomocą aparatury i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku,
- wykonywania niezbędnych dla celów kontroli odpisów lub wyciągów z dokumentów, jak również zestawień i obliczeń sporządzanych na podstawie dokumentów, a w razie potrzeby żądania ich od podmiotu kontrolowanego,
- sprawdzania tożsamości osób wykonujących pracę lub przebywających na terenie podmiotu kontrolowanego, a także osób korzystających z usług agencji zatrudnienia, ich przesłuchiwania i żądania oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej,
- korzystania z pomocy biegłych i specjalistów oraz akredytowanych laboratoriów.
Zadaj pytanie na FORUM
W wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli inspektor pracy ma prawo do:
- wydawania decyzji,
- kierowania wystąpień i wydawania poleceń,
- wnoszenia powództwa oraz wstępowania do postępowania w sprawach,
- podejmowania innych działań, jeżeli prawo lub obowiązek ich podjęcia wynika z odrębnych przepisów.
W razie stwierdzenia w toku kontroli wykroczenia polegającego na nielegalnym zatrudnianiu inspektor pracy prowadzi postępowanie mandatowe lub występuje z wnioskiem do sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości. O innych nieprawidłowościach niezwłocznie powiadamia właściwe organy. Ponadto na umotywowany wniosek pracowników (lub ich przedstawicieli) dotyczący spraw zagrożenia zdrowia i życia pracowników państwowi inspektorzy pracy mogą przeprowadzić kontrole oraz zastosować wobec pracodawcy środki prawne. Pracodawca musi zapewnić wykonanie zaleceń i nakazów inspektora pracy, w tym również zaleceń społecznego inspektora pracy.