Podczas dyżuru pracownik pozostaje poza godzinami pracy w gotowości do pracy w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. W trakcie dyżuru pracownik może ulec wypadkowi. Jakie warunki muszą być spełnione, żeby takie zdarzenie uznać za wypadek przy pracy?
Dyżur pracowniczy
Dyżur to pozostawanie pracownika, na polecenie pracodawcy, poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę:
w zakładzie pracy lub
w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Innym miejscem pełnienia dyżuru, wyznaczonym przez pracodawcę, może być np. dom pracownika.
Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy na rzecz pracodawcy.
Pracownik nie może odmówić pełnienia dyżuru – ten obowiązek wynika z podstawowych obowiązków pracowniczych.
Zgłoszenie wypadku pracodawcy
Pracownik, który podczas dyżuru uległ wypadkowi, powinien ten fakt zgłosić pracodawcy. Pracodawca powołuje wtedy zespół powypadkowy. Jego zadaniem jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku oraz dokonanie kwalifikacji prawnej zdarzenia, czyli ustalenie, czy zdarzenie jest wypadkiem przy pracy.
Należy podkreślić, że każdy wypadek, który nastąpił podczas dyżuru, wymaga od zespołu powypadkowego indywidualnego podejścia i rzetelnego ustalenia, czy spełnione zostały przesłanki pozwalające uznać to zdarzenie za wypadek przy pracy. W szczególności należy ustalić, czy zachowany został związek z pracą.
Wypadek przy pracy
Za wypadek przy pracy uważa się zdarzenie:
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Aby zdarzenie zostało uznane za wypadek przy pracy, konieczne jest spełnienie czterech przesłanek: zdarzenie to musi być nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć i które nastąpiło w związku z pracą.
Czynności zespołu powypadkowego
W przypadku, gdy wypadek wydarzył się w czasie pełnienia przez pracownika dyżuru, zespół powypadkowy powinien przede wszystkim ustalić, czy zdarzenie to miało związek z pracą (przy czym związek ten jest szeroko pojmowany jako związek czasowy, miejscowy lub funkcjonalny).
Jeżeli okaże się, że zdarzenie ma związek z pracą, wówczas oznacza to, że wypadek nastąpił w czasie i miejscu wykonywania pracy lub poza czasem i miejscem wykonywania pracy, lecz w związku z czynnościami podejmowanymi w interesie pracodawcy albo w związku z wykonywaną pracą.
Jeśli w chwili, gdy zdarzył się wypadek, pracownik na skutek polecenia pracodawcy był w gotowości do pracy, ale jej nie wykonywał, istnieje związek miejscowy oraz funkcjonalny między zdarzeniem a pracą. Dlatego zdarzenie wypełnia również pozostałe przesłanki, w związku z czym jest wypadkiem przy pracy.
Podstawa prawna:
art. 1515 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465),
art. 3 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 2189)