Wykonywanie pracy w określonych branżach wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia chorób zawodowych. Są to choroby, które zostały spowodowane szkodliwymi czynnikami występującymi w miejscu pracy lub sposobem wykonywania pracy. Wszystkie choroby zawodowe znajdują się w wykazie chorób zawodowych.
- Co to jest choroba zawodowa
- Obowiązki pracodawcy w związku z chorobą zawodową
- Wykaz chorób zawodowych
- Prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy
Co to jest choroba zawodowa
Choroba zawodowa to choroba:
- która jest wymieniona w wykazie chorób zawodowych (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych – j.t. Dz.U. z 2022 r., poz. 1836) oraz
- która została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy (tzw. narażeniem zawodowym).
Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.
Obowiązki pracodawcy w związku z chorobą zawodową
W razie podejrzenia choroby zawodowej pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zgłosić każdy przypadek:
- właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu,
- właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.
Oprócz pracodawcy zatrudniającego pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową, każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej może też zgłosić lekarz orzecznik jednostki orzeczniczej w sprawie chorób zawodowych oraz pracownik lub były pracownik.
W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą. Ponadto przystępuje do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i stosuje niezbędne środki zapobiegawcze. Pracodawca także zapewnia realizację zaleceń lekarskich.
Kolejnym obowiązkiem pracodawcy jest prowadzenie rejestru obejmującego przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby. Pracodawca przesyła także zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego.
W przypadku rozpoznania u pracownika objawów choroby zawodowej, poświadczonej orzeczeniem lekarskim, pracodawca ma obowiązek przeniesienia pracownika do innej pracy, gdzie nie będzie narażony na działanie czynnika, który wywołał u niego te objawy. Przeniesienia dokonuje się w terminie i na czas określony w orzeczeniu lekarskim. Jeżeli przeniesienie spowoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje mu dodatek wyrównawczy w wysokości utraconego wynagrodzenia, przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy.
Wykaz chorób zawodowych
Jak już wspomniano, jedną z przesłanek uznania choroby za chorobę zawodową jest zamieszczenie jej w wykazie chorób zawodowych. Znajdujący się w wykazie katalog schorzeń obejmuje m.in.:
- zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne;
- gorączka metaliczna;
- pylice płuc;
- choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu;
- astma oskrzelowa
- ostre uogólnione reakcje alergiczne;
- byssinoza;
- beryloza;
- alergiczny nieżyt nosa;
- przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat;
- nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi;
- choroby skóry;
- przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy;
- przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy.
Prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy
Jednym ze świadczeń przysługujących osobie objętej ubezpieczeniem wypadkowym, która doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby zawodowej jest jednorazowe odszkodowanie wypłacane przez ZUS. Jeżeli ubezpieczony zmarł wskutek choroby zawodowej, odszkodowanie przysługuje członkom jego rodziny.
W okresie od 1 kwietnia 2024 r. do 31 marca 2025 r. kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu choroby zawodowej wynoszą:
- 1.431 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
- 1.431 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych;
- 25.044 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego;
- 25.044 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty;
- 128.799 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania jest uprawniony małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
- 64.399 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania jest uprawniony członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko;
- 128.799 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 22.212 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci;
- 128.799 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania jest uprawnionych równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 22.212 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugie i każde następne dziecko;
- 25.044 zł, jeżeli obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, każdemu z nich niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom;
- 64.399 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 22.212 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego.
Od 1 kwietnia 2025 r. będą obowiązywać nowe kwoty odszkodowań. Ich wysokość poda w obwieszczeniu Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.