- Praca zdalna a BHP. Zmiany w Kodeksie Pracy
- BHP przy pracy zdalnej
- Gdzie określa się zasady kontroli w zakresie BHP przy pracy zdalnej?
- Szkolenie BHP przy pracy zdanej
- Ocena ryzyka zawodowego – co to jest?
- Co z opieką nad dzieckiem czy psem w trakcie pracy zdalnej?
- Jakie obowiązki BHP są wyłączone przy pracy zdalnej?
- Jak przeprowadzać kontrolę wykonywania pracy zdalnej?
- Co należy do obowiązków pracownika w miejscu wykonywania pracy zdalnej?
Praca zdalna a BHP. Zmiany w Kodeksie Pracy
Trwają prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Druk nr 233, dalej: projekt). Projekt do Sejmu wpłynął 7 czerwca 2022 r., a miesiąc później odbyło się pierwsze czytanie, jednak od tego czasu prace stanęły w miejscu (jedynie we wrześniu wpłynęła opinia Pracodawców RP nt. projektu). Projekt dotyczy wprowadzenia na stałe do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510, dalej: KP) możliwości wykonywania pracy zdalnej oraz uchylenia przepisów dotyczących telepracy jak i stworzenia rozwiązań prawnych dla pracodawcy do wprowadzenia i przeprowadzania, gdy jest to niezbędne prewencyjnej kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu.
BHP przy pracy zdalnej
Problem z BHP przy wykonywaniu pracy zdalnej polega na tym, że może ona być świadczona w różnych miejscach, co powoduje, że pracodawca nie ma stałej i bieżącej kontroli nad pracą pracownika. Paradoksalnie to zadaniem pracodawcy jest zabezpieczyć miejsce zamieszkania pracownika, w którym świadczy pracę zdalną czy też inne miejsce wskazane przez pracownika i każdorazowo uzgodnione z pracodawcą. Przepis art. 207 KP ustanawia ogólną normę, zgodnie z którą pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy. Dotyczy to jednak zakładu pracy. Oczywiście poza zakładem pracy norma art. 207 KP musi być stosowna, nawet w wypadku pracy zdalnej, jednak z odpowiednimi zmianami. Jak wskazuje projektodawca: przepis prawa powszechnie obowiązującego nie może bowiem nakładać na pracodawcę obowiązków, które są niemożliwe do spełnienia lub wykraczają poza zakres jego władczego oddziaływania. Pracodawca nie może bowiem swobodnie kontrolować miejsca wykonywania pracy (ze względu na brak prawa do ingerowania w tzw. mir domowy, tj. miejsce zamieszkania pracownika, gdzie świadczy pracę). Słuszna jest więc koncepcja, że w stosunku do BHP przy pracy zdalnej, część przepisów z KP została wyłączona, a część należy odpowiednio stosować. Zakres BHP przy pracy zdalnej będzie więc nieco odmienny niż ma to aktualnie miejsce przy telepracy.
Gdzie określa się zasady kontroli w zakresie BHP przy pracy zdalnej?
Zasady wykonywania pracy zdalnej, w tym zasady kontroli w zakresie BHP i przestrzegania wymogów bezpieczeństwa określa się w:
porozumieniu zawieranym między pracodawcą i zakładową organizacją związkową czy organizacjami związkowymi;
regulaminie wydanym przez pracodawcę (jeżeli nie doszło do zawarcia porozumienia);
jeżeli nie wydano powyższych, to wówczas w poleceniu wykonywania pracy zdalnej albo w porozumieniu zawartym z pracownikiem.
Szkolenie BHP przy pracy zdanej
Jeżeli pracownik i pracodawca ustalają przy zawieraniu umowy o pracę, że praca będzie świadczona w formie zdalnej i będzie to praca na stanowisku administracyjno-biurowym, szkolenie wstępne w zakresie BHP przyjmowanej do pracy osoby może być przeprowadzone w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Pracownik potwierdza w postaci papierowej lub elektronicznej odbycie szkolenia.
Ocena ryzyka zawodowego – co to jest?
Przed dopuszczeniem do wykonywania pracy zdalnej pracownik potwierdza w oświadczeniu składanym w postaci papierowej lub elektronicznej zapoznanie się z przygotowaną przez pracodawcę oceną ryzyka zawodowego oraz informacją zawierającą zasady bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej oraz zobowiązuje się do ich przestrzegania.
Przy ocenie ryzyka zawodowego pracownika wykonującego pracę zdalną uwzględnia się m.in. wpływ tej pracy na wzrok, układ mięśniowo-szkieletowy oraz uwarunkowania psychospołeczne tej pracy. Na podstawie wyników tej oceny pracodawca opracuje informację zawierającą:
1) zasady i sposoby właściwej organizacji stanowiska pracy zdalnej, z uwzględnieniem wymagań ergonomii;
2) zasady bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej;
3) czynności do wykonania po zakończeniu wykonywania pracy zdalnej;
4) zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego.
Jeżeli pracodawca uzyska od pracownika oświadczenie (w postaci papierowej lub elektronicznej) potwierdzające, że na stanowisku pracy zdalnej w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą są zapewnione bezpieczne i higieniczne warunki tej pracy, dopiero wówczas będzie mógł dopuścić pracownika do pracy.
Co z opieką nad dzieckiem czy psem w trakcie pracy zdalnej?
W projekcie słusznie zauważono, że: „Chociaż w trakcie wykonywania pracy zdalnej pracownik nie powinien zajmować się opieką nad dziećmi czy zwierzętami, nie można wykluczyć zagrożeń na stanowisku pracy związanych z przebywaniem w tym samym mieszkaniu dzieci, zwierząt czy innych domowników. Z tego powodu ocena ryzyka zawodowego powinna uwzględniać także zagrożenia związane z tego rodzaju sytuacjami.”.
Jakie obowiązki BHP są wyłączone przy pracy zdalnej?
Pracodawca realizuje w stosunku do pracownika w czasie wykonywania przez niego pracy zdalnej obowiązki w zakresie wynikającym z rodzaju i warunków wykonywanej pracy określone w KP w zakresie BHP, z wyłączeniem:
- art. 208 § 1 KP (współpracy pracodawców, w razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców)
- art. 2091 KP (np. wyznaczania pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji, zapewniania środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach)
- art. 212 pkt 1 i 4 KP (dotyczących organizowania stanowiska pracy, dbania o stan pomieszczeń, wyposażenia, środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem)
- art. 232 KP (dotyczących zapewniania pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napojów ze względów profilaktycznych)
- art. 233 KP (dotyczących zapewniania odpowiednich urządzeń sanitarnych i dostarczania środków higieny osobistej)
Jak przeprowadzać kontrolę wykonywania pracy zdalnej?
- Oczywiście pracodawca ma prawo przeprowadzać kontrolę przestrzegania przez pracownika zdalnego stosowania się do BHP.
- Kontroli nie można przeprowadzać nagle i bez uprzedzenia. Kontrolę przeprowadza się po uprzednim porozumieniu z pracownikiem w miejscu wykonywania pracy zdalnej. Kontrola musi mieć miejsce w godzinach pracy pracownika.
- Pracodawca dostosowuje sposób przeprowadzania kontroli do miejsca wykonywania pracy zdalnej i jej rodzaju.
- Wykonywanie czynności kontrolnych nie może naruszać prywatności pracownika wykonującego pracę zdalną i innych osób ani utrudniać korzystania z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem.
- Jeżeli pracodawca w trakcie kontroli, stwierdzi uchybienia w przestrzeganiu BHP:
- zobowiązuje pracownika do usunięcia stwierdzonych uchybień we wskazanym terminie albo
- cofa zgodę na wykonywanie pracy zdalnej przez tego pracownika.
Co należy do obowiązków pracownika w miejscu wykonywania pracy zdalnej?
Utrzymywanie tego miejsca w czystości i zdatności do pracy, jak też zapewnienie, że inne elementy środowiska domowego lub osoby trzecie nie będą negatywnie wpływały na bezpieczeństwo wykonywania pracy zdalnej. Przerzucanie takich obowiązków na pracodawcę, normalnie realizowanych przez niego w zakładzie pracy, byłoby nieracjonalne i nieuzasadnione.
Powyższe są jedynie założeniami projektu i mogą podlegać zmianom w związku z trwającym procesem legislacyjnym.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510)
Ustawa o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Druk nr 233)