W przypadku pracy w święto, które jest dniem ustawowo wolnym od pracy – zgodnie z kodeksem pracy – pracownikowi przysługują określone prawa, chyba, że jest on zatrudniony w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i właśnie w święta. Jakie prawa mają zatem – w tym roku – pracujący w wigilię, a jakie pracujący w pierwszy lub drugi dzień Bożego Narodzenia?
- Praca 24 grudnia – czy należy się dzień wolny lub dodatkowe wynagrodzenie?
- Praca 25 grudnia – czy należy się dzień wolny lub dodatkowe wynagrodzenie?
- Praca 26 grudnia – czy należy się dzień wolny lub dodatkowe wynagrodzenie?
Praca 24 grudnia – czy należy się dzień wolny lub dodatkowe wynagrodzenie?
W tym roku – tj. w roku 2024 r. – za pracę w wigilię Bożego Narodzenia, czyli 24 grudnia 2024 r. – nie należy się inny dzień wolny od pracy ani dodatkowe wynagrodzenie, ponieważ nie jest to dzień ustawowo wolny od pracy, zgodnie z ustawą z dnia 18.01.1951 r. o dniach wolnych od pracy. Istnieje jednak duże prawdopodobieństwo, że ten stan rzeczy, zmieni się od przyszłego roku, w związku z procedowanym aktualnie projektem ustawy o zmianie ustawy o dniach wolnych od pracy oraz niektórych innych ustaw z dnia 24.10.2024 r. (druk sejmowy nr 777), który zakłada dodanie 24 grudnia (wigilii Bożego Narodzenia) – do katalogu dni ustawowo wolnych od pracy. W tym dniu, wolne mieliby również pracownicy placówek handlowych, ale zamiast dwóch niedziel handlowych poprzedzających pierwszy dzień Bożego Narodzenia – byłyby aż trzy niedziele handlowe poprzedzające wigilię. Zgodnie z projektem – ustawa miałaby wejść w życie 1 lutego 2025 r. Aktualnie, trafiła ona na biurko Prezydenta Andrzeja Dudy, który jednak wstrzymał się ze złożeniem pod nią swojego podpisu, gdyż jak wyjaśnił (w dniu 12 grudnia br.) – początkowo opowiadał się za tym, by Wigilia była dniem wolnym od pracy, jednak po wprowadzeniu do projektu parlamentarnej poprawki, polegającej na wprowadzeniu dla pracowników handlu dodatkowego dnia pracującego w postaci niedzieli przypadającej na trzy tygodnie przed wigilią – jego stosunek do ustawy uległ „niejakiemu zawieszeniu”, gdyż pracownicy ci – którzy dotychczas w wigilię pracowali krócej (bo do godz. 14) – we wprowadzoną dodatkową niedzielę handlową, będą musieli pracować w „normalnym” trybie, a zatem – zmiana ta, nie jest dla nich do końca korzystna.
Jeżeli jednak finalnie ww. nowelizacja doczeka się podpisu Prezydenta i wejdzie w życie – wówczas – za pracę w wigilię Bożego Narodzenia, tj. 24 grudnia – pracodawca obowiązany będzie zapewnić pracownikowi inny dzień wolny od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego, a jeżeli wykorzystanie dnia wolnego w tym terminie nie będzie możliwe – pracownikowi przysługiwać będzie dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w tym dniu.
Warto również, w tym miejscu, nadmienić, iż aktualnie – zgodnie z ustawą z dnia 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni – w wigilię Bożego Narodzenia, tj. 24 grudnia – pracownicy handlu – co do zasady – nie mogą pracować dłużej niż do godz. 14. Stanowi o tym art. 8 ust. 1 ww. ustawy, zgodnie z którym:
handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem, jak również
powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem
– w dniu 24 grudnia, po godzinie 14.00, są zakazane, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 6 ww. ustawy (z którego wynika katalog placówek handlowych, w których nie obowiązuje zakaz handlu w niedzielę – np. na stacjach paliw, w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami lub w placówkach pocztowych, w których przeważająca działalność polega na świadczeniu usług pocztowych).
Jedyny przypadek, gdy – w obecnym stanie prawnym – 24 grudnia jest dla określonej grupy pracowników dniem wolnym od pracy i jest to zagwarantowane przez ustawę – jest sytuacja, w której wigilia Bożego Narodzenia przypada w niedzielę – wówczas (z wyjątkiem ww. przypadków, wynikających z art. 6 ustawy z dnia 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni) – w tym dniu, obowiązuje zakaz handlu oraz powierzania zatrudnionym pracownikom wykonywania pracy w handlu (zgodnie z art. 8 ust. 3 ww. ustawy). Za nieprzestrzeganie powyższego zakazu (jak również zakazu powierzania pracownikom pracy w wigilię, która nie przypada w niedzielę, po godz. 14) – pracodawcy grozi kara grzywny w wysokości od 1 tys. do nawet 100 tys. zł.
Na chwilę obecną – praca w wigilię Bożego Narodzenia pozostałych pracowników (tj. niebędących pracownikami handlu) – uzależniona jest natomiast niejako od woli pracodawcy. Pracodawca może bowiem np. zwolnić pracowników od wykonywania pracy lub skrócić godziny wykonywania pracy w dniu 24 grudnia. W obu powyższych przypadkach – pracodawca nakazując jednostronnie dzień wolny lub skrócenie czasu pracy – nie może jednak obniżyć wynagrodzenia pracowników za wykonywaną pracę. Jeżeli natomiast pracownik – w dniu 24 grudnia – zakończy pracę o wcześniejszej godzinie za zgodę pracodawcy, ale na swój wniosek – wówczas przysługiwać mu będzie wynagrodzenie wyłącznie za wykonaną pracę. Częstą praktyką w zakładach pracy jest również zamieszczanie przez pracodawców, w regulaminach wewnątrzzakładowych, postanowienia, iż 24 grudnia jest dniem wolnym od pracy, ale w zamian pracownicy muszą np. stawić się do pracy w inny dzień (a zatem – „odrobić” dodatkowy dzień wolny).
Praca 25 grudnia – czy należy się dzień wolny lub dodatkowe wynagrodzenie?
25 grudnia, czyli pierwszy dzień Bożego Narodzenia – jest dniem ustawowo wolnym od pracy, zgodnie z art. 1 pkt 1 lit. l ustawy z dnia 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni.
Zgodnie z art. 151[10] kodeksu pracy – w święta (czyli również w dniu 25 grudnia), praca dozwolona jest wyłącznie:
w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
w ruchu ciągłym,
przy pracy zmianowej,
przy niezbędnych remontach,
w transporcie i w komunikacji,
w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
w rolnictwie i hodowli,
przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
zakładach świadczących usługi dla ludności,
gastronomii,
zakładach hotelarskich,
jednostkach gospodarki komunalnej,
zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę oraz
zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,
w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta, jak również
przy wykonywaniu prac polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, odbieranych poza terytorium Polski, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dzień, który w Polsce jest dniem wolnym od pracy – u tego odbiorcy, jest dniem pracy.
Pracownikom, którzy będą wykonywać pracę w dniu 25 grudnia br. (z wyjątkiem pracowników, o których mowa w pkt 10 powyżej, tj. zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta) – zgodnie z art. 151[11] kodeksu pracy – pracodawca obowiązany jest zapewnić w zamian inny dzień wolny od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. Jeżeli natomiast wykorzystanie dnia wolnego w tym terminie nie jest możliwe – pracownikowi przysługiwać będzie dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc. za każdą godzinę pracy w święto.
Praca 26 grudnia – czy należy się dzień wolny lub dodatkowe wynagrodzenie?
26 grudnia, czyli drugi dzień Bożego Narodzenia – zgodnie z art. 1 pkt 1 lit. m ustawy z dnia 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni – również jest dniem ustawowo wolnym od pracy.
W tym dniu, obowiązują zatem dokładnie takie same zasady dotyczące wykonywania pracy, jak w dniu 25 grudnia. Pracownikom, którzy będą wykonywać pracę w dniu 26 grudnia br. (z wyjątkiem pracowników, zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta) – zgodnie z art. 151[11] kodeksu pracy – pracodawca obowiązany jest zatem zapewnić w zamian inny dzień wolny od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. Jeżeli natomiast wykorzystanie dnia wolnego w tym terminie nie jest możliwe – pracownikowi przysługiwać będzie dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc. za każdą godzinę pracy w święto.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 18.01.1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1920)
Ustawa z dnia 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 449)
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1465 z późn. zm.)