Szykują się nie małe zmiany w zawodzie psychologa. Trwają prace nad projektem nowej ustawy. Będzie nowy samorząd psychologów, regionalna lista psychologów, dookreślenie czym są usługi psychologiczne i zaostrzenie odpowiedzialności zawodowej. MPiPS uważa, że w zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów trzeba zaprowadzić zmiany, ponieważ aktualne regulacje są niezgodne z prawem UE.
- Zawód psychologa
- Z jakimi problemami do psychologa? Założenia projektu ustawy
- Kto może zostać psychologiem?
- Usługi psychologiczne. Jakie obowiązki ma psycholog?
- Kiedy wejdzie w życie nowa ustawa?
Zawód psychologa
Zdaniem Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zawód psychologa powinny wykonywać osoby o odpowiednich kwalifikacjach i postawie etycznej. Jest to zawód zaufania publicznego. Aktualnie jest uregulowany w ustawie z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. z 2019 r. poz. 1026, dalej jako: ustawa). Wprawdzie przez ponad 20 lat ustawa była wielokrotnie nowelizowana, niemniej jednak musi przejść gruntowną zmianę.
- ustawa ta nie funkcjonuje w praktyce ze względu na liczne wady prawne i legislacyjne. Jest niezgodna z prawem europejskim;
- przepisy ustawy nie przewidują możliwości odbycia stażu adaptacyjnego lub przeprowadzenia testu umiejętności w ramach procedury uznawania kwalifikacji zawodowych uzyskanych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej;
- ustawa ogranicza formy prowadzenia prywatnej praktyki psychologicznej jedynie do indywidualnej działalności gospodarczej oraz spółki partnerskiej;
- ustawa wskazuje otwarty katalog usług psychologicznych przy jednoczesnym braku definicji tych usług;
- nie można zastosować przepisu karnego, ponieważ nikt nie może podlegać odpowiedzialności karnej gdy nie jest precyzyjnie wskazany czyn podlegający penalizacji (brak wskazania czym jest usługa psychologiczna);
- ustawa nie określa zakresu nadzoru sprawowanego przez ministra właściwego do spraw pracy nad wykonywaniem ustawy ( brak formy nadzoru, uprawnień nadzorczych, środków prawnych służących ich realizacji)'
- ustawa nie wskazuje również na czym polega ograniczone prawo wykonywania zawodu psychologa, kto jest uprawniony do opracowania programu specjalizacji;
- w ustawie nie zostały wyraźnie określone kompetencje poszczególnych organów samorządu zawodowego psychologów.
Z jakimi problemami do psychologa? Założenia projektu ustawy
Według wstępnych założeń ustawa ma wskazywać, że zawód psychologa jest zawodem zaufania publicznego, a tytuł zawodowy „psycholog” podlega ochronie prawnej. Psycholog uzyskuje prawo wykonywania zawodu z dniem wpisu na Regionalną Listę Psychologów. Listę prowadzi regionalna rada psychologów.
Kto może zostać psychologiem?
Według założeń, Regionalna rada wpisuje na listę osobę, która spełnia następujące wymagania:
1) ukończyła w Rzeczypospolitej Polskiej:
a) studia pierwszego stopnia na kierunku psychologia i studia drugiego stopnia na kierunku psychologia oraz uzyskała tytuł zawodowy magistra albo
b) jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia oraz uzyskała tytuł zawodowy magistra lub
2) posiada dyplom wydany w państwie innym niż państwo członkowskie Unii Europejskiej, uznany za równoważny z dyplomem uzyskiwanym w Rzeczypospolitej Polskiej, potwierdzającym tytuł zawodowy psychologa, lub
3) posiada kwalifikacje do wykonywania zawodu psychologa nabyte w państwie członkowskim Unii Europejskiej, uznane w Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. z 2023 r. poz. 334);
4) korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych;
5) nie była prawomocnie skazana na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego;
6) posiada znajomość języka polskiego w stopniu wystarczającym do wykonywania zawodu psychologa.
W przypadku osób, które ukończyły studia w państwie innym niż państwo członkowskie Unii Europejskiej – konieczne jest posiadanie dyplomu uznanego za równoważny z dyplomem magistra uzyskiwanym w Rzeczypospolitej Polskiej, potwierdzającego tytuł zawodowy psychologa. Jeżeli osoba posiada uznane w Rzeczypospolitej Polskiej kwalifikacje do wykonywania zawodu psychologa nabyte w państwie członkowskim Unii Europejskiej, również uzyska wpis na Listę.
Usługi psychologiczne. Jakie obowiązki ma psycholog?
Wykonywanie zawodu psychologa polega na udzielaniu świadczeń psychologicznych. Określony został zamknięty katalog usług psychologicznych oraz są zdefiniowane ich poszczególne rodzaje. Za wykonywanie zawodu psychologa uważa się także prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych w dziedzinie psychologii oraz działalności dydaktycznej w zakresie psychologii.
- Psycholog ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji przekazanych przez odbiorcę świadczeń psychologicznych oraz ochrony danych osobowych uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.
- Psycholog ma obowiązek prowadzenia dokumentacji psychologicznej odbiorcy świadczeń psychologicznych.
- Psycholog ma prawo i obowiązek doskonalenia zawodowego poprzez kształcenie ustawiczne.
- Psychologowie są zorganizowani na zasadach samorządu zawodowego. Przynależność do samorządu jest obowiązkowa.
- Psycholog ma przestrzegać zasad wykonywania zawodu. Określone zostały przesłanki odpowiedzialności dyscyplinarnej, co umożliwi zgłaszanie nieprawidłowości lub wnoszenie skarg do podmiotu ustawowo uprawnionego do prowadzenia postępowań dyscyplinarnych wobec psychologów. Odpowiedzialność dyscyplinarna psychologów nie wyłącza odpowiedzialności przewidzianej w odrębnych przepisach. Karami dyscyplinarnymi są: upomnienie, nagana, kara pieniężna w wysokości nie wyższej niż 100% przeciętnego wynagrodzenia, zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 3 miesięcy do 3 lat oraz skreślenie z Listy skutkujące pozbawieniem prawa do wykonywania zawodu psychologa. Obok tych kar można orzec dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od roku do 5 lat.
Kiedy wejdzie w życie nowa ustawa?
Nowe regulacje prawne, nie szybko wejdą w życie. Zmiana prawa będzie bowiem kompleksowa. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów, to dopiero I kwartał 2026 r. Później jeszcze cały proces legislacyjny. Najwcześniej więc ustawa wejdzie więc dopiero w II kwartale 2026 r., ale do tego czasu może jeszcze wiele się zmienić.
Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. z 2019 r. poz. 1026)