Ustawa o ochronie sygnalistów ma zapewnić odpowiedni poziom ochrony osób zgłaszających naruszenie prawa UE. Nowe przepisy nałożą nowe obowiązki na pracodawcę. Którzy pracodawcy będą objęci tymi przepisami?
Wdrożenie przepisów unijnych
Ustawa o ochronie sygnalistów, przyjęta przez Sejm 23 maja 2024 r., ma na celu ochronę osób zgłaszających naruszenie prawa niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby.
Ustawa implementuje do polskiego systemu prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz. Urz. UE L 305 z 26.11.2019, str. 17, z późn. zm.). Termin wdrożenia dyrektywy przez kraje członkowskie UE minął 17 grudnia 2021 r.
Sygnalista – kto to jest?
Sygnalista to osoba zgłaszająca nieprawidłowości w związku z zatrudnieniem, działająca w interesie wspólnym i dobrej wierze, a nie dla własnych korzyści. Taka osoba może być narażona na działania odwetowe takie jak mobbing, pozbawienie awansu czy premii, czemu przeciwdziałać ma właśnie ustawa o ochronie sygnalistów.
Sygnalistą będzie mógł zostać zarówno pracownik – niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy, jak i były pracownik, funkcjonariusz, żołnierz zawodowy, zleceniobiorca, stażysta czy wolontariusz.
Sygnaliści w administracji publicznej. Przewodnik dla pracodawców
Nowe obowiązki pracodawców
Nowa ustawa nałoży na pracodawców obowiązek opracowania procedur zgłoszeń wewnętrznych określających zasady przyjmowania takich zgłoszeń. Obowiązek ten będzie dotyczyć pracodawcy, na rzecz którego według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Pracodawca, na rzecz którego wykonuje pracę zarobkową mniej niż 50 osób, również będzie mógł ustalić procedurę wewnętrzną, ale to nie będzie jego obowiązek.
Podstawowym zadaniem pracodawcy będzie stworzenie wewnętrznej procedury dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych. Będzie to tzw. „procedura zgłoszeń wewnętrznych”. Procedurę będzie można ustalić po obowiązkowych konsultacjach ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników, jeżeli u pracodawcy nie działa organizacja związkowa.
Procedura zgłoszeń wewnętrznych powinna zawierać przede wszystkim:
- jednostkę lub osobę upoważnioną przez podmiot prawny do przyjmowania zgłoszeń naruszeń,
- sposoby przekazywania zgłoszeń przez sygnalistę,
- bezstronną jednostkę lub osobę upoważnioną do podejmowania działań następczych (włączając w to weryfikację zgłoszenia wewnętrznego i dalszą komunikację z sygnalistą),
- określenie trybu postępowania z informacjami o naruszeniu prawa zgłoszonymi anonimowo.
Sygnalista ma mieć możliwość dokonywania zgłoszeń co najmniej ustnie lub pisemnie.
Sygnaliści w firmie. Przewodnik dla pracodawcy
Co dalej z ustawą
Teraz ustawa zostanie przekazana do Senatu.
Nowe przepisy mają wejść w życie po trzech miesiącach od ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Przepisy o zgłoszeniach zewnętrznych zaczną obowiązywać po sześciu miesiącach od ich ogłoszenia.