Symbole religijne w miejscu pracy to temat bardzo kontrowersyjny. Z jednej strony mamy wolność do wyrażania i uzewnętrzniania swoich przekonań religijnych a pracodawca i współpracownicy nie mogą z tego powodu dyskryminować a z drugiej strony pracodawca może wprowadzić zakaz noszenia w miejscu pracy jakichkolwiek widocznych symboli wyrażających przekonania światopoglądowe lub religijne.
- Wolność "do" i wolność "od"
- Symbole religijne w miejscu pracy: Standardy równego traktowania w Urzędzie m.st. Warszawy
- Zakaz noszenia w miejscu pracy jakichkolwiek widocznych symboli wyrażających przekonania religijne
- Zakaz dyskryminacji ze względu na religię czy wyznanie
- Adam Bodnar: Dyskretne uzewnętrznianie przekonań religijnych w miejscu pracy nie narusza praw i wolności innych osób
Wolność "do" i wolność "od"
Prawny problem symboli religijnych w miejscu pracy sprowadza się do rozróżnienia dwóch fundamentalnych kwestii. Mamy konstytucyjnie wyrażoną wolność "do" w sensie pozytywnym - czyli np. możemy uzewnętrzniać symbole religijne, z którymi się utożsamiamy w zakresie wyznawanej wiary, a z drugiej strony mamy wolność "od" w sensie negatywnym - czyli np. możemy nie chcieć, aby w miejscu pracy wisiały jakiekolwiek symbole religijne, bo uważamy, że to przejaw równości - w sytuacji, gdy ktoś nie wyznaje żadnej wiary. Tak więc symbole religijne w miejscu pracy to temat bardzo kontrowersyjny. Z jednej strony mamy wolność do wyrażania i uzewnętrzniania swoich przekonań religijnych a pracodawca i współpracownicy nie mogą z tego powodu dyskryminować a z drugiej strony pracodawca może wprowadzić zakaz noszenia w miejscu pracy jakichkolwiek widocznych symboli wyrażających przekonania światopoglądowe lub religijne.
Symbole religijne w miejscu pracy: Standardy równego traktowania w Urzędzie m.st. Warszawy
Temat symboli religijnych w miejscu pracy stał się w ostatnim czasie jeszcze bardziej popularny i kontrowersyjny za sprawą wydanego ZARZĄDZENIE NR 822/2024 PREZYDENTA MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY z 8 maja 2024 r. w sprawie wprowadzenia Standardów równego traktowania w Urzędzie m.st. Warszawy. Zarządzenie zostało wydane na podstawie art. 33 ust. 3 w związku z art. 11a ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 40, 572, 1463 i 1688). Z dokumentu wynika, że standardy wynikają z Polityki różnorodności społecznej m.st. Warszawy, przyjętej uchwałą nr LXIII/2071/2022 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z 7 kwietnia 2022 r. Standardy te wzmocnią działania na rzecz równych szans oraz równego dostępu do miejskich usług i zasobów dla wszystkich mieszkańców i mieszkanek Warszawy. Standardy obowiązują wszystkie osoby pracujące w Urzędzie m.st. Warszawy.
W budynkach urzędu dostępnych dla osób z zewnątrz oraz podczas wydarzeń organizowanych przez urząd nie eksponuje się w przestrzeni (np. na ścianach, na biurkach) żadnych symboli związanych z określoną religią czy wyznaniem.
Nie dotyczy to symboli religijnych noszonych przez osoby pracujące w urzędzie na użytek osobisty, np. w formie medalika, tatuażu, opaski na ręku. Wydarzenia organizowane przez urząd mają charakter świecki, tzn. nie zawierają elementów religijnych, np. modlitwy, nabożeństwa, święcenia.
Zakaz noszenia w miejscu pracy jakichkolwiek widocznych symboli wyrażających przekonania religijne
Co ciekawe, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 15 lipca 2021 r., C‑804/18, wskazał, że: zakaz noszenia w miejscu pracy jakichkolwiek widocznych symboli wyrażających przekonania polityczne, światopoglądowe lub religijne może być uzasadniony koniecznością prezentowania przez pracodawcę neutralnego wizerunku wobec klientów lub zapobiegania konfliktom w pracy.
Zakaz dyskryminacji ze względu na religię czy wyznanie
Z drugiej strony musimy pamiętać o przepisie art. 11 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.), który uznaje za niedopuszczalną jakąkolwiek dyskryminację w zatrudnieniu ze względu na takie przesłanki, jak rasa, narodowość, pochodzenie etniczne, wyznanie, a także płeć czy orientacja seksualna. Na pracodawcy spoczywa - zgodnie z art. 94 pkt 2b Kodeksu pracy - obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji w zatrudnieniu, w tym ze względu na religię, wyznanie, narodowość lub pochodzenie etniczne, co oznacza m.in., że pracodawca powinien wprowadzić odpowiednie wewnętrzne procedury określające sposób działania. Do dyskryminacji może dojść zarówno ze strony przełożonych oraz kolegów i koleżanek, jak i ze strony np. klientów, a pracodawca ma obowiązek przeciwdziałania wszystkim tego rodzaju sytuacjom.
Adam Bodnar: Dyskretne uzewnętrznianie przekonań religijnych w miejscu pracy nie narusza praw i wolności innych osób
Kiedy jeszcze Adam Bodnar był Rzecznikiem Praw Obywatelskich podkreślał, że: dyskretne uzewnętrznianie przekonań religijnych w miejscu pracy i noszenie symbolu religijnego nie narusza praw i wolności innych osób. Możliwość prezentowania symboli religijnych przez pracownicę banku należy zatem uznać za prawnie uzasadnioną realizację jej wolności uzewnętrzniania przekonań – napisał rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar w liście do Forum Żydów Polskich.
- Możliwość ich uzewnętrzniania w miejscu pracy była przedmiotem orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasbourgu. W sprawie Eweida i inni przeciwko Wielkiej Brytanii ETPCz za naruszenie gwarantowanej Europejską Konwencją Praw Człowieka wolności religii uznał wydany przez brytyjskie linie lotnicze zakaz prezentowania przez personel biżuterii, co w przypadku skarżącej oznaczało zakaz noszenia na szyi krzyżyka. W tej samej sprawie ETPCz za naruszenie wolności religii nie uznał natomiast zakazu noszenia biżuterii obowiązującego pielęgniarki, lecz w tym przypadku zakaz uzasadniony był troską o bezpieczeństwo i zdrowie pacjentów (wyrok ETPCz z dnia 15 stycznia 2013 r., skarga nr 48420/10, 59842/10, 51671/10, 36516/10).
Jak widać stanowisk oraz opinii w niniejszej sprawie jest wiele, które są słuszne… To już należy do oceny każdego z nas.