Przepisy z zakresu prawa pracy, jak również z zakresu ubezpieczeń społecznych nie przewidują żadnych ograniczeń czy zakazów dotyczących zatrudniania emerytów i rencistów. Osiągnięty przez emeryta lub rencistę przychód z tytułu zawarcia takiej umowy może mieć jednak wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego przez niego świadczenia.
Zatrudnienie na podstawie umowy o pracę
Zatrudnienie emeryta lub rencisty na podstawie umowy o pracę jest najmniej korzystną formą zatrudnienia. Bez względu na to, czy dana osoba jest emerytem czy też rencistą, jako pracownik podlega ubezpieczeniom społecznym w pełnym zakresie.
Oznacza to, że emeryt lub rencista z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę podlega obowiązkowo ubezpieczeniom:
- emerytalnemu,
- rentowym,
- chorobowemu,
- wypadkowemu,
- zdrowotnemu.
Czy można wycofać wniosek o emeryturę >>
Należy jednak podkreślić, że jeżeli emeryt lub rencista ma ukończone odpowiednio – 55 lat kobieta i 60 lat mężczyzna – brak jest obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 104b ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz art. 9b ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy).
Zatrudnienie na podstawie umowy-zlecenia
W sytuacji gdy umowa-zlecenie lub umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym mają zastosowanie przepisy dotyczące zlecenia, jest dla emeryta/rencisty jedynym tytułem do ubezpieczenia, podobnie jak w przypadku umowy o pracę, uprawnienia emerytalne nie mają wpływu na podleganie przez zleceniobiorcę ubezpieczeniom społecznym.
Oznacza to, że zatrudnionego na podstawie umowy-zlecenia obowiązkowe dla emeryta/rencisty są ubezpieczenia:
- emerytalne,
- rentowe,
- wypadkowe,
- zdrowotne.
WAŻNE!
Od 1 stycznia 2010 r. ubezpieczenie wypadkowe jest obowiązkowe dla wszystkich zleceniobiorców, niezależnie od miejsca wykonywania czynności w ramach umowy-zlecenia.
Ubezpieczenia chorobowe są dla emeryta/rencisty świadczącego pracę na podstawie umowy-zlecenia dobrowolne.
Inaczej przedstawia się sytuacja, gdy emeryt lub rencista posiada kilka umów-zleceń. W takim przypadku podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu najwcześniej zawartej umowy, z tytułu kolejnych – ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne.
WAŻNE!
Niezależnie od tego, czy umowa-zlecenia stanowi tytuł do obowiązkowych czy też dobrowolnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych, należy od niej obowiązkowo odprowadzić składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
Należy pamiętać również o tym, że jeżeli emeryt/rencista zawrze umowę-zlecenia z własnym pracodawcą, od tej umowy obowiązkowo odprowadzane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Jeżeli emeryt/rencista jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę i jednocześnie wykonuje pracę na podstawie umowy-zlecenia (nie u własnego pracodawcy), nie ma obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, nawet jeżeli wynagrodzenie z umowy o pracę jest niższe niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2010 r. – 1317 zł). Jest to wyjątek od powszechnie obowiązującej zasady, zgodnie z którą, jeżeli dana osoba wykonuje pracę na podstawie umowy o pracę, za wynagrodzeniem niższym niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, to w przypadku podjęcia pracy na podstawie umowy-zlecenia u podmiotu innego niż jej pracodawca, podlega obowiązkowo składkom na ubezpieczenie społeczne. Należy podkreślić, że niezależnie od powyższych uregulowań w każdym przypadku zarówno od umowy o pracę, jak i od umowy-zlecenia należy obowiązkowo odprowadzić składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
Zatrudnienie na podstawie umowy o dzieło
Najbardziej opłacalną formą zatrudnienia emeryta lub rencisty jest zawarcie z nim umowy o dzieło. Umowa o dzieło nie powoduje bowiem obowiązku ubezpieczenia społecznego i ubezpieczenia zdrowotnego. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że jeżeli emeryt lub rencista zawrze umowę o dzieło z własnym pracodawcą, to przychód z umowy o dzieło jest traktowany jak przychód uzyskany z tytułu stosunku pracy. Oznacza to, że od umowy o dzieło w takiej sytuacji muszą zostać obowiązkowo odprowadzone składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne jak za pracownika.
Kiedy trzeba rozwiązać stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę >>
Zgłoszenie do ZUS i powiadomienie
W przypadku obowiązkowych ubezpieczeń płatnik powinien dokonać zgłoszenia emeryta lub rencisty do tych ubezpieczeń w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń, natomiast przy dobrowolnych ubezpieczeniach termin nie został określony (można to uczynić w każdym czasie).
Po zakończeniu roku kalendarzowego do końca lutego emeryci i renciści muszą poinformować ZUS o konkretnej wysokości przychodu osiągniętego w poprzednim roku, przedstawiając ZUS zaświadczenie wystawione przez płatnika składek lub oświadczenie (w sytuacji gdy sami opłacają za siebie składki). Osiągnięty przez emeryta lub rencistę przychód wpływa bowiem na prawo do jego świadczenia (zawieszenie lub zmniejszenie emerytury lub renty).
Zaświadczenia lub oświadczenia o wysokości przychodu nie muszą dostarczać do ZUS osoby, których:
- świadczenia nie podlegają zawieszeniu i zmniejszeniu (tj. osoby, które ukończyły powszechny wiek emerytalny – 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn),
- emeryci i renciści wykonujący działalność niepodlegającą obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
Podstawa prawna:
- art. 6, 8 ust. 2a, art. 9 ust. 4 i 4a, art. 11–13 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- art. 104 ust. 1 pkt 1, art. 104b ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.),