Wątpliwości powoduje kwestia dopuszczalności i skutków prawnych zmiany protokołu kontroli inspektorów ZUS. Chodzi o to, czy stanowisko zawarte w protokole kontroli np. sprzed 2 lat w przypadku, gdy nie zmienił się stan prawny w tym zakresie, jak również stan faktyczny, a postępowanie przedsiębiorcy jest identyczne jak sprzed poprzedniej kontroli ZUS, jest wiążące dla inspektorów kontroli.
Wszczęcie kontroli
Inspektorzy ZUS wszczynają kontrolę u płatnika składek po okazaniu legitymacji służbowej i doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Po jej przeprowadzeniu ustalenia pokontrolne wnosi się do protokołu kontroli, które zawierają m.in.:
- określenie zakresu kontroli;
- czas trwania kontroli z określeniem daty wszczęcia i zakończenia kontroli oraz z wymienieniem dni przerwy w kontroli;
- opis dokonanych ustaleń z podaniem podstaw prawnych;
- przedstawienie dowodów;
- pouczenie o prawie do złożenia zastrzeżeń.
Zakres kontroli
Kontrolę przeprowadzają inspektorzy ZUS i może ona obejmować w szczególności:
- zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych;
- prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest ZUS;
- ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu;
- prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;
- wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych.
Podczas przeprowadzania kontroli inspektor ZUS ma prawo badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli, dokonywać oględzin i spisu składników majątku płatników zalegających z zapłatą należności z tytułu składek (art. 86 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Zobacz: Najczęstsze błędy płatników składek
Protokół kontroli można kwestionować
Problem skutków sporządzenia protokołu kontroli został poruszony w interpelacji poselskiej (nr 9378) w sprawie charakteru i skutków stanowiska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zawartego w protokole kontroli, skierowanej do Ministra Pracy i Polityki Społecznej. W odpowiedzi resort pracy podkreślił, że obowiązkiem inspektora kontroli Zakładu jest pełne i rzetelne udokumentowanie ustaleń kontroli. Istota, funkcja i cel kontroli są inne niż istota, funkcja i cel postępowania administracyjnego. W kontroli nie podejmuje się czynności procesowych prowadzących do przyznania stronie prawa lub nałożenia obowiązku, lecz zmierza się do wykrycia nieprawidłowości i umożliwienia ich usunięcie kontrolowanemu płatnikowi składek.
Co do zasady, protokół kontroli nie zawiera stanowiska ZUS, lecz opis dokonanych ustaleń (stan faktyczny). Opis stanu faktycznego utrwalony w protokole kontroli jest wynikiem badania materiału dowodowego i odnosi się do konkretnej kontroli. Natomiast w sytuacji, gdy podczas kontroli w sposób nietrafny został rozpoznany stan faktyczny i zawarty w protokole kontroli, mamy do czynienia z błędem inspektora kontroli Zakładu – stwierdził resort pracy. Ministerstwo podkreśliło, że protokół kontroli i wydana na jego podstawie decyzja ZUS podlegają weryfikacji sądowej.
(!)
Protokół kontroli sporządzony przez inspektora kontroli i wydana na jego podstawie decyzja ZUS podlegają weryfikacji sądowej.
Podczas kontroli występują przypadki, w których (w wyniku czynności kontrolnych prowadzonych przez inspektora kontroli ZUS) stan przedstawiony przez pytającego jest odmienny od stanu faktycznego ustalonego w toku kontroli. Jeżeli płatnik kwestionuje wyniki kontroli, może:
- złożyć pisemne zastrzeżenia do protokołu kontroli w terminie 14 dni od jego otrzymania,
- wskazać równocześnie dowody na swoje twierdzenia.
Zobacz także: Składki na ubezpieczenie społeczne młodocianych
PRZYKŁAD
W firmie Pol Sp. z o.o. miała miejsce kontrola ZUS. Inspektorzy badali w szczególności zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych oraz prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest ZUS. Podczas kontroli okazało się, że 3 osoby nie zostały zgłoszone do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Inspektor kontroli zawarł to w protokole kontroli zobowiązując jednocześnie płatnika do dokonania zgłoszeń tych osób. Po otrzymaniu protokołu płatnik wniósł pisemne zastrzeżenia do części dotyczącej brakujących zgłoszeń i dołączył wydruki dokumentów zgłoszeniowych oraz potwierdzenie ich wysłania do ZUS. Takie postępowanie płatnika jest uzasadnione i prawidłowe.
Inspektor kontroli ma w takim przypadku obowiązek rozpatrzyć zgłoszone zastrzeżenia i w razie potrzeby podjąć dodatkowe czynności kontrolne. O sposobie rozpatrzenia zastrzeżeń płatnik składek jest informowany na piśmie. Protokół kontroli stanowi podstawę do wydania decyzji np. o ustaleniu wymiaru składek i ich poboru.
Jeżeli zastrzeżenia płatnika do protokołu kontroli nie zostaną uwzględnione przez inspektora ZUS i w związku z tym zostanie wydana decyzja nakazująca zapłatę składek wraz z odsetkami, płatnik może odwołać się od takiej decyzji wyłącznie do sądu.
Zobacz również: Forum Kadry - ZUS i Płace
(!)
Jeżeli płatnik kwestionuje wyniki kontroli, może złożyć pisemne zastrzeżenia do protokołu kontroli w terminie 14 dni od jego otrzymania.
Czytaj także w Snp 12/2011 jak postępować w sytuacji nienależnego opłacenia składek czy stwierdzenia powstania nadpłaty na innym tle.
Podstawa prawna:
● art. 86–97 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.)