Zleceniobiorców i agentów przedsiębiorca powinien zgłosić do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, bez względu na długość okresu, na jaki ich zatrudnił. Gdyby jednak podlegali tym ubezpieczeniom z kilku tytułów, to zachodzą okoliczności wyłączające ten obowiązek.
Obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym objęci są zleceniobiorcy, agenci oraz osoby zatrudnione na podstawie innej umowy o świadczenie usług, do której mają zastosowanie przepisy dotyczące zlecenia.
Ubezpieczeniami tymi są również obowiązkowo objęte osoby współpracujące ze zleceniobiorcą, agentem lub osobą zatrudnioną na innej umowie o świadczenie usług. Gdyby praca z tytułu tych umów wykonywana była w siedzibie lub w miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę, to wówczas osoby te są również obowiązkowo objęte ubezpieczeniem wypadkowym. Jednak w razie wykonywania tej pracy w innym miejscu ubezpieczeniu wypadkowemu nie podlegają.
Ubezpieczeniami tymi są również obowiązkowo objęte osoby współpracujące ze zleceniobiorcą, agentem lub osobą zatrudnioną na innej umowie o świadczenie usług. Gdyby praca z tytułu tych umów wykonywana była w siedzibie lub w miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę, to wówczas osoby te są również obowiązkowo objęte ubezpieczeniem wypadkowym. Jednak w razie wykonywania tej pracy w innym miejscu ubezpieczeniu wypadkowemu nie podlegają.
WARTO WIEDZIEĆ
Objęcie ubezpieczeniem dobrowolnym następuje od dnia wskazanego we wniosku, ale nie wcześniej niż od dnia, w którym został on zgłoszony.
Ubezpieczenie chorobowe dla tych osób jest dobrowolne. Oznacza to, że wyłącznie od nich zależy, czy zostaną nim objęte. Z kolei ubezpieczenie zdrowotne zawsze jest dla nich obowiązkowe.
Dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym zleceniobiorca, agent lub osoba wykonująca umowę o świadczenie usług zostają objęci od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy do obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego zostali zgłoszeni w terminach przewidzianych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Termin ten wynosi 7 dni od powstania tytułu do ubezpieczeń.
Natomiast dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje w następujących przypadkach:
• od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń. Nie może to jednak nastąpić wcześniej niż od dnia, w którym ten wniosek został złożony,
• od dnia, w którym ustał tytuł do podlegania tym ubezpieczeniom,
• w razie nieopłacenia w terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie, od pierwszego dnia tego miesiąca kalendarzowego, w którym to miało miejsce.
Zleceniobiorców, agentów i osoby zatrudnione na umowie o świadczenie usług do ZUS zawsze zgłasza przedsiębiorca. Robi to zarówno wówczas, gdy są one objęte ubezpieczeniem obowiązkowym, jak i dobrowolnym.
Student i uczeń bez ubezpieczenia
Przedsiębiorca, który na zleceniu, umowie agencyjnej lub umowie o świadczenie usług zatrudnia studentów lub uczniów szkół ponadpodstawowych, którzy nie ukończyli jeszcze 26 lat, nie musi ich zgłaszać do ubezpieczeń społecznych. Osoby te nie są bowiem objęte tymi ubezpieczeniami.
Przyjmuje się, że uczniem jest osoba, która uczy się w tej samej szkole bądź ukończyła szkołę i rozpoczęła naukę w innej, gdzie rok szkolny rozpoczyna się również 1 września. Do celów ubezpieczeń społecznych status ucznia zachowuje ona zawsze do 31 sierpnia. Dlatego za ucznia do 31 sierpnia uważa się również osobę, która ukończyła już szkołę i nie uczy się dalej.
Jeżeli uczeń szkoły ponadpodstawowej przedstawi zaświadczenie o tym, że został przyjęty na studia wyższe, to wówczas ze swoich przywilejów ubezpieczeniowych korzysta aż do 30 września.
Natomiast status studenta zwalnia z obowiązku ubezpieczeń do dnia ukończenia studiów.
Na zleceniu u własnego pracodawcy
Jeżeli jednak zleceniobiorca, agent lub osoba świadcząca usługi są zatrudnieni na podstawie umowy zawartej z własnym pracodawcą, to wówczas zawsze podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Dla celów tych ubezpieczeń traktowani są bowiem tak jak pracownicy, bez względu na to, na jak długi okres została z nimi zawarta umowa.
Na obowiązek ubezpieczenia w tym przypadku nie ma żadnego wpływu fakt, że osoby te są uczniami, studentami bądź mają ustalone prawo do emerytury albo renty.
Traktowanie tych osób jak pracowników dla celów ubezpieczenia społecznego w praktyce oznacza, że podstawę wymiaru składek oblicza się od łącznej sumy wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę oraz umowy zlecenia, agencyjnej albo świadczenia innych usług.
Zleceniobiorca dodatkowo dorabia
Osoby, które dodatkowo dorabiają na kilku umowach zlecenia lub o dzieło, określa się jako mające kilka tytułów do ubezpieczeń. Przyjmuje się, że są oni obowiązkowo ubezpieczeni z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Mogą jednak zmienić tytuł ubezpieczeń. Na swój wniosek dobrowolnie mogą zostać objęci dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym również z innych tytułów: wszystkich pozostałych albo wybranych przez siebie.
WARTO WIEDZIEĆ
Obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym zleceniobiorca podlega od dnia oznaczonego w umowie jako rozpoczynający jej wykonywanie.
Gdyby jednak zleceniobiorca albo agent jednocześnie prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą, to wówczas w pewnych przypadkach zostaje obowiązkowo objęty ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z tytułu tej działalności.
Zasada taka obowiązuje od 1 listopada 2005 r., od kiedy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność.
Natomiast zawsze taka osoba ma prawo wystąpić z wnioskiem o objęcie jej ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług.
Jeżeli przedsiębiorca zatrudnia na zleceniu lub na umowie agencyjnej emeryta lub rencistę, który dodatkowo nie jest jeszcze zatrudniony na podstawie umowy o pracę, to wówczas jest on objęty obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym.
Zasada ta dotyczy jedynie emerytów i rencistów, z którymi umowy zostały zawarte po 13 stycznia 2000 r. Gdyby wykonywali pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniobiorcę, to wówczas w razie takiego dobrowolnego przystąpienia do tych ubezpieczeń obowiązkowo muszą przystąpić do ubezpieczenia wypadkowego. Natomiast nie będą mogli przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.
CZYTELNICY PYTAJĄ
Czy płatnik przekazuje całą składkę
Odprowadzam składki do ZUS na ubezpieczenie emerytalne za zleceniobiorcę. Przystąpił on do otwartego funduszu emerytalnego. Czy muszę do ZUS odprowadzić całą składkę?
TAK. Płatnik składek odprowadza na ubezpieczenie emerytalne zleceniobiorcy do ZUS składkę w wysokości 19,52 proc. wymiaru. Jeżeli zleceniobiorca zawarł umowę z otwartym funduszem emerytalnym, to zleceniobiorca przekazuje do ZUS całą składkę. Nie dzieli jej i nie odprowadza bezpośrednio do OFE należnej za zleceniobiorcę części składki. Dopiero ZUS przekazuje do funduszu tę część składki, która wynosi 7,3 proc. podstawy wymiaru.
Podstawa wymiaru składek odprowadzanych od zleceniobiorcy i osoby zatrudnionej na umowie agencyjnej zależy od tego, w jaki sposób w umowie została określona odpłatność za jej wykonywanie. Jeżeli określono ją kwotowo, albo w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej, to wówczas podstawę stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym.
Gdyby zaś wynagrodzenie zostało ustalone w formie prowizji, to wówczas sposób wyliczenia podstawy wymiaru składki zależy od daty zawarcia umowy. Wynosi:
• równowartość zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż minimalne wynagrodzenie (dla umów zawartych nie później niż do 3 stycznia 2000 r.),
• równowartość przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym (dla umów zawartych nie wcześniej niż 14 stycznia 2000 r.).
Gdyby zaś wynagrodzenie zostało określone jeszcze w inny sposób, to wówczas podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż minimalne wynagrodzenie.