Aby obliczyć podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, należy kwotę wynagrodzenia brutto, stanowiącą jednocześnie podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, pomniejszyć o kwoty składek finansowanych przez ubezpieczonego. Będzie to zatem: część składki na ubezpieczenie emerytalne (9,76% podstawy wymiaru), rentowe (1,5% podstawy wymiaru) i chorobowe (2,45 % podstawy wymiaru), w sumie daje to 13,71%.
Tak obliczoną kwotę odejmujemy od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek. Kwota ta stanowić będzie podstawę do obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Pamiętać należy, że tego prostego wyliczenia można dokonać tylko w sytuacji, gdy pracownik nie osiągnął przychodu, który przekroczył kwotę rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek do tzw. 30-krotności (art. 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), oraz nie uzyskuje przychodów, które są wyłączone z oskładkowania na mocy odrębnych przepisów (np. rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe). W takich, nieco bardziej skomplikowanych sytuacjach, wyliczenie podstawy składki zdrowotnej wyglądać będzie zupełnie inaczej.
Obliczenie składki
Obecnie składka na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9%. Można w uproszczeniu powiedzieć, że składa się ona jakby z dwóch części:
- części odliczanej od podatku, w wysokości 7,75% podstawy składki zdrowotnej,
- części nieodliczanej od podatku, w wysokości 1,25 % podstaw składki zdrowotnej, którą pracownik pokrywa z własnej kieszeni.
Dla celów obliczenia składek ZUS należy wyliczyć całą kwotę składki zdrowotnej, w wysokości 9% podstawy wymiaru. Nie należy tu stosować żadnych zaokrągleń, np.:
500 zł brutto –13,71% = 431,45 zł
431,45 zł x 9% = 38,83 zł.
Jeżeli tak obliczona składka na ubezpieczenie zdrowotne jest wyższa od ustalonej dla pracownika zaliczki na podatek dochodowy, to składkę należy obniżyć do wysokości zaliczki i przekazać do ZUS w kwocie równej zaliczce na podatek (art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych).
Do wyliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych (dalej: pdof) potrzebne nam będą informacje, w jakiej wysokości należy zastosować koszty uzyskania przychodu u pracownika oraz czy zastosować kwotę wolną od podatku.
Koszty uzyskania przychodu to – w uproszczeniu – wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodu. Obecnie kwota kosztów uzyskania przychodu, dla pracownika pracującego i zamieszkującego w tej samej miejscowości, wynosi 111,25 zł miesięcznie (co rocznie stanowi kwotę 1335,00 zł z jednego stosunku pracy oraz do 2002,05 zł z wielu stosunków pracy), natomiast dla pracownika pracującego poza miejscowością, w której zamieszkuje – 139,06 zł z jednego stosunku pracy (rocznie 1668,72 zł oraz do 2502,56 zł z kilku stosunków pracy).
Kwota wolna od podatku, czyli kwota dochodu, od której nie ma obowiązku zapłaty podatku, wynosi 46,33 zł miesięcznie.
Obniżenie składki do wysokości zaliczki
Załóżmy, że pracownik został zatrudniony w firmie S. na 1/8 etatu z wynagrodzeniem miesięcznym 500,00 zł brutto.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi więc kwota 500,00 zł.
Krok pierwszy – obliczamy kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika:
- na ubezpieczenie emerytalne: 500 zł x 9,76% = 48,80 zł,
- na ubezpieczenie rentowe: 500 zł x 1,5% = 7,50 zł,
- na ubezpieczenie chorobowe: 500 zł x 2,45% = 12,25 zł.
Łączna kwota składek: 68,55 zł.
Krok drugi – ustalamy podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (pomniejszamy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne o składki na te ubezpieczenia finansowane przez pracownika – łącznie 13,71%):
500 zł – 68,55 zł = 431,45 zł.
Krok trzeci – ustalamy:
- kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne w pełnej wysokości: 431,45 zł x 9% = 38,83 zł,
- kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne podlegającą odliczeniu od zaliczki na podatek dochodowy: 431,45 zł x 7,75% = 33,44 zł.
Krok czwarty – ustalamy kwotę zaliczki na podatek dochodowy:
- podstawa opodatkowania:
500 zł – 68,55 zł (kwota składek finansowanych przez ubezpieczonego) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodu) = 320,20 zł; po zaokrągleniu 320 zł,
- zaliczka na podatek:
(320 zł x 18%) – 46,33 zł (kwota wolna od podatku) = 11,27 zł.
Krok piąty – ustalenie kwoty składki zdrowotnej dla ZUS.
Z uwagi na to, że ustalona pełna składka na ubezpieczenie zdrowotne – 38,83 zł – przewyższa kwotę obliczonej zaliczki na podatek dochodowy, tj. 11,27 zł, składkę należy obniżyć do kwoty zaliczki na podatek.
Składka zdrowotna wyniesie zatem 11,27 zł i w takiej wysokości należy odprowadzić ją do ZUS.
Krok szósty – obliczamy kwotę zaliczki na podatek podlegającą przekazaniu do urzędu skarbowego (po odliczeniu 7,75% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne):
11,27 zł (zaliczka na pdof) – 33,44 zł = 0 zł.
Z uwagi na to, że kwota składki zdrowotnej odliczonej od podatku przewyższa kwotę zaliczki na podatek dochodowy, w tym przypadku nie odlicza się jej od wynagrodzenia pracownika.
Krok siódmy – obliczamy wynagrodzenie netto pracownika:
500 zł – 68,55 zł (kwota składek finansowanych przez ubezpieczonego) – 11,27 zł (obniżona składka zdrowotna) – 0 (należna zaliczka na pdof) = 420,18 zł.
Raportowanie do ZUS
Płatnik musi również pamiętać o prawidłowym sporządzeniu dokumentacji rozliczeniowej.
Wypełniając imienny raport miesięczny za pracownika ZUS RCA, w polu 06 bloku III B–VI B powinien wykazać wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 431,45 zł, natomiast w polu 10 bloku III B–VI B kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości obniżonej do wysokości zaliczki, tj. 11,27 zł.
Podstawa prawna
- Art. 79 i 81 ust. 1 i art. 83 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – t.j. Dz.U z 2008 r. nr 164, poz. 1027; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 257, poz. 1725.
- Art. 22 ust. 2, art. 32 ust. 3, art. 26 ust. 1, art. 27 ust. 1a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 257, poz. 1725.