Bezpieczeństwo pracy zleceniobiorców

Pracodawcy często powierzają wykonanie określonych zadań osobom zatrudnionym na innej podstawie niż stosunek pracy, czyli na podstawie umowy-zlecenia, o dzieło czy osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą. Niejednokrotnie również pojawiają się wątpliwości, czy osoby takie mają obowiązek przechodzenia badań lekarskich i szkoleń z zakresu bhp.

Zapewnienie bezpiecznych warunków pracy

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek ochrony życia i zdrowia pracowników przy wykorzystaniu w tym celu osiągnięć nauki i techniki.

Pracodawca powinien tak organizować pracę, aby zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, m.in.:

• zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie, jak również kontrolować, czy polecenia te zostały wykonane,
• reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, uwzględniając zmieniające się warunki wykonywania pracy,
• zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy,
• uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,
• zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.

---

Tak określone obowiązki pracodawcy odnoszą się również do osób fizycznych świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, czyli do osób zatrudnianych na podstawie umów cywilnoprawnych (zlecenia lub o dzieło), a także w stosunku do samozatrudnionych (art. 207 k.p. w zw. z art. 304 k.p.).

Obowiązek zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy dotyczy osób zatrudnianych na podstawie umów cywilnoprawnych lub samozatrudnionych, jeżeli wykonują one pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Osoby te, wykonując pracę u danego pracodawcy na terenie jego zakładu pracy lub w innym wyznaczonym miejscu, mają obowiązek przestrzegania przepisów bhp na równi z pracownikami.

Przepis art. 304¹ k.p. nakłada na te osoby obowiązek przestrzegania przepisów i zasad bhp, odsyłając do art. 211 k.p.

Oznacza to, że osoby świadczące pracę na innej podstawie niż umowa o pracę są zobowiązane do:

• wykonywania pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosowania się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
• dbałości o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
• stosowania środków ochrony zbiorowej, a także do używania przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
• poddawania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosowanie się do wskazań lekarskich,
• niezwłocznego zawiadomienia przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzeżenia współpracowników, a także innych osób znajdujących się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
• współdziałania z pracodawcą i przełożonymi podczas wypełniania obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy,
• znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• udziału w szkoleniach i instruktażach z zakresu bhp oraz poddawania się wymaganym egzaminom sprawdzającym.

Badania lekarskie i szkolenia

Osoba wykonująca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy ma m.in. obowiązek poddania się badaniom lekarskim oraz niezbędnym szkoleniom z zakresu bhp. Natomiast pracodawca (a raczej podmiot zlecający wykonanie określonego zadania) ma obowiązek wskazania, w jakim zakresie osoba podejmująca zatrudnienie na innej podstawie niż stosunek pracy powinna przejść profilaktyczne badania lekarskie oraz szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przykładowo, jeżeli dana osoba będzie zatrudniona na stanowisku robotniczym – powinna przejść szkolenie bhp przeznaczone dla pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, natomiast inny zakres szkolenia bhp będzie dotyczył pracowników administracyjno-biurowych. Podobnie będzie się przedstawiała sprawa zakresu badań profilaktycznych. W sytuacji gdy miałaby być wykonywana praca na wysokości, należy podać, że osoba ta powinna przejść badania wysokościowe (odpowiednio do potrzeb – na wysokości do 3 m lub powyżej 3 m) czy ewentualnie odpowiednie badania pod kątem podjęcia pracy w narażeniu na hałas – jeżeli praca miałaby być wykonywana w takich warunkach.

Na pracodawcy nie ciąży natomiast obowiązek kierowania tych osób na badania oraz przeprowadzania szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przekazanie informacji o zakresie badań lekarskich i szkoleń bhp może nastąpić w formie ustnej, jednak ze względów dowodowych najlepiej zachować formę pisemną.

WAŻNE!

Obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy ciąży na zleceniodawcy. Aby uniknąć kwestii spornych, czy doszło do określenia tego obowiązku przez podmiot zatrudniający, najlepiej jest zawrzeć stosowne przepisy w samej umowie wiążącej strony.

Pracodawcy jednak zawsze powinni rozważyć warunki, w jakich praca będzie świadczona oraz występujące w środowisku pracy zagrożenia. W sytuacji dużych zagrożeń (np. praca na wysokości, dźwiganie ciężarów, praca w narażeniu na hałas lub inne uciążliwe lub szkodliwe warunki pracy) warto zażądać od osoby zatrudnionej na innej podstawie niż stosunek pracy przedłożenia aktualnych badań i szkoleń bhp, zanim zostanie dopuszczona do wykonywania pracy.

Podstawa prawna:

• art. 207, 211, 304, 304¹ Kodeksu pracy.