Umowa o swobodnym przepływie osób zawarta pomiędzy Szwajcarią a Unią Europejską 21 czerwca 1999 r. [dalej: „Umowa FZA”] jest częścią tak zwanych umów dwustronnych I będących zbiorem 7 umów, które Szwajcaria zawarła z UE. Umowy te gwarantują, że UE i Szwajcaria mają dostęp do wzajemnych rynków, ponieważ Szwajcaria nie jest członkiem UE (rolnictwo, transport lądowy, lotnictwo cywilne, badania). Jedną z podstawowych zasad umowy o swobodnym przepływie osób jest to, że umawiające się strony nie mogą dyskryminować obywateli UE ze względu na ich narodowość. Dotyczy to nie tylko rynku pracy, ale także innych dziedzin życia codziennego. Obywatele UE/EFTA są równi obywatelom Szwajcarii przy wynajmie mieszkania, zawieraniu ubezpieczenia itp.
Od 1 czerwca 2002 r. Umowa obowiązuje członków „starych” państw członkowskich UE (UE-15) i państw EFTA. Po rozszerzeniu UE w dniu 1 maja 2004 r. protokół został uzupełniony w dniu 1 kwietnia 2006 r. Protokołem regulującym stopniowe wprowadzanie swobodnego przepływu osób wraz z dziesięcioma nowymi państwami członkowskimi UE (UE-8, Cypr i Malta stosowały od początku takie same zasady jak dla 15 „starych” państw członkowskich UE, dlatego tworzą one grupę UE-17). W dniu 8 lutego 2009 r. naród szwajcarski zatwierdził kontynuację Umowy FZA i protokołu II w sprawie rozszerzenia umowy o swobodnym przepływie osób na Rumunię i Bułgarię (UE-2). Protokół II wszedł w życie 1 czerwca 2009 r. Po ratyfikacji protokołu III pod koniec 2016 r. Umowa FZA została rozszerzona na Chorwację 1 stycznia 2017 r.
Polecamy: PODATKI 2020
Od 1 czerwca 2007 r. obywatele „starych” państw UE, w tym Cypru i Malty (UE-17), a także państwa EFTA, korzystają z pełnej swobody przemieszczania się. Od 1 maja 2011 r. obywatele UE-8 korzystają również z pełnej swobody przemieszczania się, a dla obywateli Bułgarii i Rumunii ta sama zasada obowiązuje od 1 czerwca 2016 r.
Chorwacja przystąpiła do Unii Europejskiej 1 lipca 2013 r. Rozszerzenie Umowy FZA na Chorwację zostało wynegocjowane w nowym protokole III. Od 1 stycznia 2017 r. Umowa FZA objęła również Chorwację. Od tego czasu do obywateli Chorwacji zastosowano specjalne przepisy przejściowe z ograniczeniami rynku pracy i maksymalną liczbą osób.
Jednak głównym celem Umowy FZA jest ułatwienie dostępu do rynku pracy. Dostęp do rynku pracy Szwajcarii był zawsze stopniowy, co oznacza, że nowe kraje członkowskie stają w obliczu ograniczeń w pierwszych latach po uzyskaniu członkostwa w UE i zawarciu umowy ze Szwajcarią.
Zgodnie z art. 5 Umowy FZA przedsiębiorca świadczący usługi (w tym spółki) ma prawo do świadczenia usług na terytorium Szwajcarii, których rzeczywisty okres trwania nie przekracza 90 dni w ciągu roku kalendarzowego. Po upływie tego okresu przedsiębiorca świadczący usługi ma obowiązek wystąpić o uzyskanie zezwolenia na pracę dla każdego oddelegowanego pracownika i jeżeli świadczy te usługi bez posiadania zezwolenia, robi to nielegalnie.
Art. 5 Umowy FZA przyznaje usługodawcy prawo wjazdu i pobytu na terytorium drugiej strony, pod warunkiem że:
- jest uprawniony do świadczenia usługi na podstawie ww. umowy lub umowy dwustronnej z danym państwem, lub
- jeżeli ww. warunki nie są spełnione, zezwolenie na świadczenie usługi zostało wydane przez właściwe organy zainteresowanej umawiającej się strony.
Osobom fizycznym, które są obywatelami państwa członkowskiego UE lub Szwajcarii i które wjeżdżają na terytorium Szwajcarii/państwa UE jedynie jako odbiorcy usługi, przyznaje się prawo wjazdu i pobytu.
Art. 17 Załącznika nr 1 do Umowy FZA zabrania ograniczania wjazdu i pobytu dla następujących kategorii osób:
- obywateli państw członkowskich UE, którzy są usługodawcami i mają siedzibę na terytorium umawiającej się strony innej niż strona odbiorcy usługi,
- pracowników usługodawcy, bez względu na narodowość, którzy są zintegrowani z normalnym rynkiem pracy jednej umawiającej się strony i oddelegowani na terytorium innej umawiającej się strony w celu świadczenia usługi.
W tym zakresie zalecamy ostrożność, gdyż cudzoziemcy z niektórych państw trzecich, mimo, iż zintegrowani z lokalnym rynkiem pracy poprzez posiadanie zezwolenia na pobyt oraz pracę, mogą nie spełniać warunków narzuconych przez Szwajcarię dotyczących okresu dotychczasowej integracji. Powyższe wiąże się ze szczególnymi przepisami UE dotyczącymi koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, których Szwajcaria nie akceptuje1.
Do kogo nie stosuje się Umowy o swobodnym przepływie osób
- agencje pracy tymczasowej z siedzibą w UE nie mają prawa do bezpośredniego kontaktu poszukujących pracy z pracodawcami (Art.22 ust. 3 Załącznika I Umowy FZA),
- firmy z siedzibą w UE mogą delegować tylko własnych pracowników,
- usługi finansowe wymagają uprzedniej zgody szwajcarskiego organu (FINMA).
Podstawowe akty prawne dotyczące delegowania pracowników i procedury rejestracji w Szwajcarii
- ustawa federalna z dnia 8 października 1999 r. o środkach towarzyszących dla pracowników i pracownic i kontroli płacy minimalnej przewidzianej w standardowych umowach o pracę, zwana w skrócie ustawą o oddelegowaniu (dalej: „EntsG”),
- federalne rozporządzenie w sprawie pracowników oddelegowanych z dnia 21 maja 2003 r. (dalej: „EntsV”), stanowiące środki dla EntsG.
Do kogo stosuje się ustawę o oddelegowaniu
Zgodnie z art. 1 ust. 1 EntsG określa minimalne warunki pracy i wynagrodzenia pracowników, których pracodawca z siedzibą za granicą oddelegowuje, aby w określonym okresie czasu:
- wykonywać pracę w jego imieniu i pod jego nadzorem w ramach stosunku umownego między nim a beneficjentem,
- pracować w oddziale lub firmie należącej do grupy firm pracodawcy.
1. ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzające rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz. Urz. UE z 29.12.2010 r. nr L 344/1/1).
Kolejne części poradnika znajdziesz:
Jakie są minimalne warunki pracy i wynagrodzenia w Szwajcarii - poradnik cz. II
Oddelegowanie pracowników do Szwajcarii: podatki, składki ZUS - poradnik cz. III
TAAC Solutions.
Aleksandra Serafin, Polsko - Szwajcarska Izba Gospodarcza
www.taacsolutions.pl,
linkedin.com/in/aleksandraserafin